Добредојдовте на интернет страницата на Ристо Лазаров
МИСИРКОВ И ЕДНО ГРАНЧЕ ВРБОВО...
Убава вест пристигна од Брно: го превеле Крстета наш, Петков Мисирков, на чешки јазик. Мал подвиг на група еминентни чешки слависти, под водство на нашиот Иван Доровски, професор и академик, незаменлив мост меѓу македонските и чешките современи културни релации.
Токму тој, Доровски, испраќајќи ми ја убавата вест, ме замоли да сторам нешто, колку-толку, да се слушне за тоа и во македонската јавност. Колку што можеше и колку што имаше интерес во медиумите, се стори нешто, речиси како да не е без ич. Оти тој ден, кога требаше да се објави веста за објавувањето на Мисирков на чешки, во културните рубрики на нашите весници (се подразбира белки, не на сите) примат имаше, на пример, најавата на концертот на еден армоникаш. За приматотот армоникашот нема ни два грама вина, а за вкусовите на уредниците, нели, не се дискутира, уште од стари, римски времиња.
Е сега, зошто ваквото барање на прескромниот професор Доровски. Самиот ми пишува, а нема кој да не знае, дека тој воопшто не е суетен и дека е престар допрва да се ,,афирмира” со вести од пет-шест реда во јавноста. Но, го додава и најважното, мотивот да се објави дека Мисирков е објавен на чешки. Барале, имено, ама не добиле ни скршена пара од македонското Министерство за култура за реализација на овој проект и еве, сега, нека се знае, дека Мисирков, сепак излезе на чешки. Дека победи љубовта и приврзанста кон делото на Мисирков на групата ентузијасти кои сами, со лични средства, успеаја да им овозможат на ,,Македонцките работи” да проговорат на чешки.
И?
Да се спомнува ли сега веќе пример со вредноста на макар едно гранче од монументалните врби вардарски, еден од најновите проекти на истото тоа министерство на кое не му се нашло некој денар за Мисирков? Искрено, не сум љубител на толку масовното, до крајно банализирање, на таквите споредби. А знам, од друга страна, како што знае секој од нас кој чекори по оваа земја, дека скудни се времињава што ги живееме, се нема и за многу поважни нешта (божем пак културата тука се есапела за нешто важно!?) Знам, како што знае секој да се доталка до сонот во скудниве времиња, дека нозете се протегаат колку што е долга чергата, што во стварноста што ја живееме некој злобник може да ја сфати за културата ќе има толку повеќе пари, колку што ќе има помалку гранчиња на монументалните вардарски врби. Да има што да мрда и во реката на која и се гордееме, а не само во оние брзозборките за мрдањето на врбата на врв брдо…
Во меѓувреме, сите видовме: за Крстета наш, Петков Мисирков, во анкетите најзнаменитиот Македонец на дваесетиот век, немаше место меѓу толкуте големци на плоштадот Македонија. Таму му му личело, преку мостот, меѓу МАНУ и Институтот за македонски јазик. Таму му личело и на неговиот голем следбеник, професорот наш Блаже Конески. Шуќур што и таму се нашло место за нив, ептен да не им се згази и вредноста, и достоинството. Oстана, раката на срце, и она спомениче на Мисирков стуткано зад Триумфалната ни порта, на кое, човек кога ќе му се доближи, сепак ќе го прочита прашањето: шчо напраифме и шчо требит да напраиме за однапред? Ехеееееј, уште колку останало и уште колку се трупа! Некој беше рекол дека за да има плодови, дрвото треба најпрвин треба да расцути напролет. Ние како да имаме премногу јалови дрва, што не цутат.
Нека се потсети при крајот: нашата држава не е толку безмилосно спрема Крстета наш, Петков Мисирков. Неодамна на пример, го помогна издавањето на неговиот дневник (од 5.7 до 30.8.1913) објавен двојазично (на македонски и бугарски јазик) и подготвен од државните архиви на Македонија и Бугарија.
Значи, Мисирков се појави на чешки јазик и тоа е, за среќа, свршена работа. Дали тоа ќе припомогне за каква-таква промена на хиерархјата на вредностите тука, кај нас, времето ќе каже и покаже. Мисирков, онака стуткан, зад Триумфалната ни порта, како да бара збор, ама никој не го забележува меѓу толкуте шмизли, мачки, бикови и бујно разлистани врби. Иако во последно време мнозина ја прекоруваат тишината, таа не е баш безгласна и понекогаш повеќе кажува од празното дрдорење на гласноговорниците на политичките табори. Времето на Мисирков и на неговите вистински следбеници не што не поминало, ами – допрва доаѓа.
Убава вест пристигна од Брно: го превеле Крстета наш, Петков Мисирков, на чешки јазик. Мал подвиг на група еминентни чешки слависти, под водство на нашиот Иван Доровски, професор и академик, незаменлив мост меѓу македонските и чешките современи културни релации.
Токму тој, Доровски, испраќајќи ми ја убавата вест, ме замоли да сторам нешто, колку-толку, да се слушне за тоа и во македонската јавност. Колку што можеше и колку што имаше интерес во медиумите, се стори нешто, речиси како да не е без ич. Оти тој ден, кога требаше да се објави веста за објавувањето на Мисирков на чешки, во културните рубрики на нашите весници (се подразбира белки, не на сите) примат имаше, на пример, најавата на концертот на еден армоникаш. За приматотот армоникашот нема ни два грама вина, а за вкусовите на уредниците, нели, не се дискутира, уште од стари, римски времиња.
Е сега, зошто ваквото барање на прескромниот професор Доровски. Самиот ми пишува, а нема кој да не знае, дека тој воопшто не е суетен и дека е престар допрва да се ,,афирмира” со вести од пет-шест реда во јавноста. Но, го додава и најважното, мотивот да се објави дека Мисирков е објавен на чешки. Барале, имено, ама не добиле ни скршена пара од македонското Министерство за култура за реализација на овој проект и еве, сега, нека се знае, дека Мисирков, сепак излезе на чешки. Дека победи љубовта и приврзанста кон делото на Мисирков на групата ентузијасти кои сами, со лични средства, успеаја да им овозможат на ,,Македонцките работи” да проговорат на чешки.
И?
Да се спомнува ли сега веќе пример со вредноста на макар едно гранче од монументалните врби вардарски, еден од најновите проекти на истото тоа министерство на кое не му се нашло некој денар за Мисирков? Искрено, не сум љубител на толку масовното, до крајно банализирање, на таквите споредби. А знам, од друга страна, како што знае секој од нас кој чекори по оваа земја, дека скудни се времињава што ги живееме, се нема и за многу поважни нешта (божем пак културата тука се есапела за нешто важно!?) Знам, како што знае секој да се доталка до сонот во скудниве времиња, дека нозете се протегаат колку што е долга чергата, што во стварноста што ја живееме некој злобник може да ја сфати за културата ќе има толку повеќе пари, колку што ќе има помалку гранчиња на монументалните вардарски врби. Да има што да мрда и во реката на која и се гордееме, а не само во оние брзозборките за мрдањето на врбата на врв брдо…
Во меѓувреме, сите видовме: за Крстета наш, Петков Мисирков, во анкетите најзнаменитиот Македонец на дваесетиот век, немаше место меѓу толкуте големци на плоштадот Македонија. Таму му му личело, преку мостот, меѓу МАНУ и Институтот за македонски јазик. Таму му личело и на неговиот голем следбеник, професорот наш Блаже Конески. Шуќур што и таму се нашло место за нив, ептен да не им се згази и вредноста, и достоинството. Oстана, раката на срце, и она спомениче на Мисирков стуткано зад Триумфалната ни порта, на кое, човек кога ќе му се доближи, сепак ќе го прочита прашањето: шчо напраифме и шчо требит да напраиме за однапред? Ехеееееј, уште колку останало и уште колку се трупа! Некој беше рекол дека за да има плодови, дрвото треба најпрвин треба да расцути напролет. Ние како да имаме премногу јалови дрва, што не цутат.
Нека се потсети при крајот: нашата држава не е толку безмилосно спрема Крстета наш, Петков Мисирков. Неодамна на пример, го помогна издавањето на неговиот дневник (од 5.7 до 30.8.1913) објавен двојазично (на македонски и бугарски јазик) и подготвен од државните архиви на Македонија и Бугарија.
Значи, Мисирков се појави на чешки јазик и тоа е, за среќа, свршена работа. Дали тоа ќе припомогне за каква-таква промена на хиерархјата на вредностите тука, кај нас, времето ќе каже и покаже. Мисирков, онака стуткан, зад Триумфалната ни порта, како да бара збор, ама никој не го забележува меѓу толкуте шмизли, мачки, бикови и бујно разлистани врби. Иако во последно време мнозина ја прекоруваат тишината, таа не е баш безгласна и понекогаш повеќе кажува од празното дрдорење на гласноговорниците на политичките табори. Времето на Мисирков и на неговите вистински следбеници не што не поминало, ами – допрва доаѓа.
Friday 18 May 2012 02:07
| Novi Pesni
| Permalink
НОВОТО ВРЕМЕ
на внука ми Јана
Ќе да станавме старудии
штом се’ почесто велиме:
во наше време, на времето...
(демек: било вака, саде ќеифови,
било онака, ѓоа неповторливо
и оди нека не убеди некој дека
не било така, а било што било,
ја било ја не било, сојкино крило!)
Времето, се разбира,
се мери со часовници
- песочни часовници,
ѕидни часовници, будилници,
соларници, дарвили од
пазаришните тезги во Трст,
копии верни на оригинал ролекси
од Капали чаршија во Истанбул...
Часовниците (добро де, и календарите!)
го делеле времето
на старо и на ново време.
Разни делења и делачи на времето
се изнакотија на дуњава.
Вреето сега само си се покажува
на мобилните телефони
и јас убаво видов дека тој ден
повикот стигна точно во 16:44.
Барав сенка во ранопролетниот ден,
Денот на македонската азбука
уште и Ден на слободата на зборот.
Од Прага, син ми тукуречи низ песна,
ми јави: роди се Јана убава...
Пред половина ччас, вели, нашата убавица
на сонцето му го подари првиот детски плач,
а јас мигум поитав да ја приложам
и сопствената, веќе старечка радост.
Видов како една бела гулабица
кинисува на почесен лет
од скопскиот Камен мост
до Карловиот мост во Прага.
И го сетив мигот на доаѓањето
на новото време: тоа да ти било
баш тогаш кога синовите стануваат татковци!
Подостарен во новото време
од раздалеч ме допира, ме гали
првата насмевка на внуката.
Ги слушам свечените сирени
на белите лаѓи во Влтава
и итам, итам, да не задоцнам
во новото време. Во новото време,
ту на Храдчани, ту на скопското Кале,
една најубава внука
и еден седокос дедо
ги бројат ли, бројат
сите ѕвезди на небото,
сите до една
и од нив прават ли, прават
нови срценца.
ТИШИНАТА, НЕБИДНИНАТА И ЦРНОТО СОНЦЕ
Мнозинa од нас тука, збрани во чест и слава на Ацо Шопов, лично го познаваа големиот поет. Повеќето прочитале се' што напишал тој, а и што е напишано и речено за него. Можеби затоа и верувам дека на ваква прилика и на ваков состав најмногу и прилега тишината - онаа тишина што Ацо Шопов прв ја откри во нашата поезија и која дури сега, во општата фејсбуковска и твитерска дрдорливост, ни го открива сето свое значење, ни открива всушност, дека не се наоѓа подобар и поумешен говор од говорот на тишината. Мислата како повеќе да одекнува ако не се каже, ако се одмолчи. Онаа мисла која кај Ацо Шопов никнуваше од бескрајните длабочини на празниот лист хартија.
Ако моќта и припаѓа на тишината, што тогаш со зборовите, зошто служат зборовите? Па, зборовите служат да се пишуваат песни. Зад нив, секако, не стои само тишината,ама ние, од пуста мрза, често и не знаеме што стои зад тишината и зад зборовите. А ретко, ептен ретко запнуваме да ја откриеме јатката на зборот и што има во неа.
Од зборовите се создаваат стихови, а од стиховите песни, сите песни на овој свет. Но, само кај вистинските и големите поети, каков што несомнено е Ацо Шопов, некои стихови звучат како цела песна. Спомнете си само: Океанот е мал, човекот е голем. Или: Кој ни ја досуди таа небиднина -да бидам стебло, да бидеш песна; Или: ( Човеку) птицо претворена во ѕвезда, кој мисли дека те сфатил не знае што е бездна. И така натаму, и така натаму. Набројувањето би било долго.
Од неговата рана младост, скоевска и партизанска, до 20 април 1982-та, поминаа многу историски татнежи и светкавици, се отвораа и многу темнини низ кои требаше да се врви. Ацо Шопов си ја чуваше светлината и си ја носеше длабоко во себе, како и тишината. Нека не се сфаќа како пригодничарски исказ верувањето дека таа светлина и ден денес штедро не' озрачува сите нас - неговите поклоници и следбеници.
Ацо Шопов прв објави стихозбирка во слободна Македонија, онаа Македонија за која веруваше дека е судбина на светот, а светот судбина на Македонија и денеска таа македонска слободаска поетска прворожба не може да се есапи само за прост и празнозначен факт. Попрво ќе да беше тоа неговиот прв чекор кон иднината, кон веќе спомнатата тишина. Потем прв и единствен ја препозна небиднната, и го крена дулачето, и ја откри ликата. Среде небиднина знаеше да ни каже што ќе ни се случи вчера и што ни се случило утре. Среде небидниа, потем, тивко, тивко излегуваше од сонот, за в мугри да го препознае и црното сонце. И се' така, верувајќи дека сите реки и мориња имаат и друг брег. Се' така, знаејќи, и од сопствениот опит, дека поезијата - како и секоја вистинска уметност - е напор, тежок напор. Некој беше рекол дека пишувањето поезија е, всушност, увежбување на смртта.
Со заминувњето, пролетта 1982-та, Ацо Шопов стана првиот класик на повоената македонска литература. До крај и остана верен на поезијата, нескршливо верувајќи дека токму поезијата ги достигнува највисоките висови на јазикот.
И тишината, и небиднината, и црното сонце, се' што создаде Ацо Шопов се неодминливи знаци на една поетска великост, знаци на зрелост кои беспоговорно сведочат дека се' што ќе биде сработено и стокмено како што треба, се претвора во спомен, станува трајна вредност. Наспроти сите морници на новите времиња во кои не се баш и реткост обидитите значајни писатели да се тутнат во заборавот и тоа не со критика и превреднување, ами со неподнослива леснотија на едно ирационално самоволие.
Нема кој да не знае дека Ацо Шопов, поетот на кој денеска уште еднаш му се поклонуваме, беше душа човек. Сушта потврда на тоа дека поезијата е еден вид душа искажана со јазикот.
Ристо Лазаров
3 maj 2012.