ВРЕМЕ, НОРМАЛИЗАЦИЈА, АРШИНИ...
Ристо Лазаров
Како што врви човештвото, му натежнуваат заборавените наследства, па полните вреќа со такви (и слични нешта) ги остава крај патот - не само што тогаш немало Дрисла и други депонии, ами на некој случаен минувач да му се најдат. Оти има и чудаци меѓу случајните минувачи.
Товарот што го оставале крај патиштата, не бил претходно премеруван - и со драмови, и со аршини. Секое време си имало свои аршини, со ограничен рок на употреба. Со аршин од едно, не можело да се мери во друго време. Лесно е да мериш минато време со сегашни аршини. Друга работа е фајдето од таквите аршини, поарно да го прескокнеме, ако воопшто го има. Којзнае какво би изгледало, еве, ова, нашево време мерено со утрешни аршини?!
А одењето по патот нанапред, по правило, вели Кундера, бил еден вид нормализација на затекнатото а исчашено. Постои и една долга, богами и една не баш нежна полемика на Кундера и Хавел за нормализацијата, симплифицирано речено за реформите и револуциите. Поминало половина век од тогаш, таа полемика се случува по пропаѓањето на Прашката пролет (прегазена од руските окупаторски тенкови) и прашање е дали воопшто да се пристапува кон мерењето на тогашните аргументи со денешни аршини. Не се рекло џабе: сè во свое време. Макар што и виното кога ќе одлежи станува попитко.
Чекорите кон нормалноста, всушност, се и чекори кон граѓанските слободи, кои некогаш (времето лета!) биле потиснати. Одејќи поназад во времето, пак ќе се судриме со потиснување на слободите - та, што правеле инквизициските орди? Фрлале миризливо цвеќе на плоштадите? Нормализацијата, создавајќи ја светската историја, пренела којзнае колку илузии од едно во друго време? И сега: оние што ја теглеле нормализацијата низ времето - илузионисти ли биле? Не ќе да е. Можеби не сфаќале до крај дека слободата и демократијата трајно ќе се градат, дека не доаѓаат преку ноќ, со првиот "јуриш!". Го знаеле најважното: големите идеи не умираат, а и не остануваат во вреќите крај патот. И кога ќе бидат згмечени на едно место, ќе никнат на друго - така е тоа со големите идеи, откога постојат. Реките течат со векови, а судбините се одигруваат на бреговите. За утре од нив да бидат заборавени. Како велеше Маркес: животот е само она што ќе остане во сеќавањето.
Ако пропаднала една пролет, ќе дојде друга, ќе си се воспостави нормалноста (хармонијата) и така со ред: не постои несреќа што пролетта не може да ја исправи. Пролетните ветрови ја разнесуваат, витосуваат, потребата од одвишна верба: политичките фрази не се ломотат за да се верува во нив.
Нормализацијата некаде се крсти како победа. Зависи од затекнатото. Но, сака вардење од пијанството на победата. Опасен е мамурлукот по таквите пијансва. Оти, сегашната победа не гарантира и утрешна победа. И така со ред. Победата сака да е мислечка, сака катадневно обмислување. Пу-пу, скраја да е немислечката победа! Тогаш може да се зацапа во туѓа (но и сопствена) клопка, а истопорениот победник, херој, отпосле да види дека бил во служба на ништо, дека, всушност, бил идеалист без идеали. Или со некакви такви, од вреќите крај патот.
(Преземањето и преобјавувањето на текстот не е дозволен, освен со дозвола на авторот)
