ЗБОРОТ И СЛОБОДАТА

Навистина бил прв или втор во мртвата трка на почетокот на цивилизацијата, зборот сепак бил, е, а богами и ќе биде - збор. Велат, откога постои зборот тој е алатка за производство на чувства. Спектарот на чувства е речиси безграничен. И сега веднаш се поставува прашањето: каде е во тој спектар слободата? Има ли место за неа во царството на чувствата, лагодно ли и е или тесно? И воопшто: дали слободата е чувство и, ако е чувство, колку е и нешто друго? Што ќе да е тоа друго?

Зборот и слободата можат да се есапат и како движење - и тоа, рака под рака. Како што секоја пруга има по две шини, кои севезден водат во една насока. Движење кое значи дека без слобода нема збор, а и дека без збор нема слобода. Сетики се разбираме дека ова прашање не е реторичко и обична игра на зборови. Зборовите, вистина, понекогаш можат да бидат и играчка, ама кој не знае дека по секоја играчка следува плачка?

Има, и тоа не баш малку и од малку сорти, луѓе кои не знаат или не сакаат да знаат - ниту за зборот, ниту за слободата. Таквите луѓе се викаат главоведци. Ним им е страв еднаш да му заѕвонат на стопанот, а ако не им отвори врата, фаќаат магла. Главоведците се, всушност, карактери. Бескарактерни карактери. Не им е важен зборот ( освен кога е, евентуално, евет-ефендиски). Не им е важна ни слободата, ни спрегата на слободата и зборот. А важно им е, на пример, дали ќе заврне. Затоа нон-стоп носат чадори, да им се најдат, да ги засолнат празните глави на стопаните, ако заврне. А ќе врне. Допрва ќе врне. А авторитетите на кои главоведците им ги поддржуваат чадорите немаат немаат чувство ни за благодарност, ни за сожалување, ни за потсмев. Главоведците по правило остануваат со празни раце. Какви раце - такви души.

Ако слободата е клас, тогаш зборовите се зрна. И се ронат. Сака, затоа, да се спастрат. Ронењето на класот од од колено на колено, некогаш е помало, некогаш поголемо. И спаструвањето мора да биде такво. Одбрана од неконтролираното ронење. Одбрана на слободата. Постојано потсетување дека сосе зборовите се ронат и луѓе. Често се случува да не се ронливи баш чурук луѓе, ама, се случува. Судбина. А што можеш друго да очекуваш од чурук луѓе? Ронењето на зборовите, е прв знак дека почнува и ронењето на пријателствата, лични и државни. Класот тогаш е до половина изронет, соголен. Но, ронењето продолжува: се ронат цели држави, зрно по зрно. Кога ќе сфатиш дека тоа, всушност, се рони слободата, ообично веќе е доцна. Ако опцуеш тогаш, си го ослободил ли зборот или си му подарил една обична издишка на гневот? Не е баш до пцовките, макар што некои пцовки, зависно од нивната сочност, го забрзуваат движењето и на зборовите, и на слободат. Не даваат класот туку-така да се рони.

Сите зборови се измислени. Кој кога, сеедно. Едни зборови веднаш потонуваат на дното на сеќавањето, други зборови се препелкаат во виорите на стихијата, трети зборови се одмораат од преголема употреба. Само гордите зборови си ја удираат главата во мостовите на времето, ама воопшто не се каат што истекле од затворената уста.

Како стојат работите со слободата? Никој не би рекол дека таа се измислува, оти сплтена со зборовите, би била една голема измислица. Има специјализирани производители на виртуелна слобода, која подразбира сите да мислиме исто. Тоа е име на антислободата. Затоа, слободата се освојува. На милион начини, за да виреат разликите, за да може да се каже она што се мисли, а не да се мисли како што се кажува од главатарските врвови. И со зборови, секако, се освојува слободата. Поетот, нели, беше бил рекол дека убиваат пресилните зборови. Во името на слободата ли?

Слободи има многу, безброј. И слободарски настроени слободари, ама и покорници со одрани грла од слободарски извици.Потребата од слобода можеби може понекогаш и да се потисне, ама не и да се ничкоса. Самите слободољупци ќе ја претркаат слободата, ќе се ничкосаат пред неа, ако веќе дошло до ничкосување. Меѓу многубројнните слободи, вели еден мој пријател, не ти е ускратена и слободата да цркнеш - баш како гулаб во некоја зимска виулица, но таа слобода не спаѓа во тнр. прости и едноставни прашања. Воопшто, слободата не е просто и едноставно прашање. И не е нешто лесно предвидливо. Напати, слободата може да збесне, напати да е смешна или жали боже слобода. Меѓу позагадочните слободи секако се вбројува онаа притаената, како песот само што не залајал. Тој пес уште не залајал, а кога ќе залае - не се знае. На такви врсти песови се' почесто заличуваат и некои медиуми, кои, гледаме, не го претпочитаат ни шепотењето на нивните сопственици. Останало во поговорките in medias res, ама тоа не е ин медиум рес.

Ристо Лазаров
03.05.2013