Archives


Search

Добредојдовте на интернет страницата на Ристо Лазаров

Friday 15 Jun 2012 05:45 | Permalink
Улици и уличари


Еден мој добар пријател живее во Берлин на улицата Владимир Мајаковски. Не му завидувам баш многу, оти и мојата улица во Скопје, барем засега, носи име на поет – Коле Неделковски. Некогаш за среќа се есапи и да не си приоритетен кога ќе збрлават гумите за бришење на историјата.
          Но, уште малку за Берлин. Од улицата Владимир Мајаковски се влегува во еден, што би рекле ние тука, сокак што го носи името на Борис Пастернак, а оттаму во улицата на Петар Илич Чајковски. Веднаш тука е и улицата Фридрих Енгелс. Кој малку подолго талкал низ берлинските улици, знае дека има не една ами неколку улици што го носат името на Карл Маркс. Знаат и дека постои голем плоштад на Роза Луксембург. Знаат, најнакрај, дека еден убав и голем театар во Берлин се вика Максим Горки, а пред театарот, како што прилега, е и Горки излеан во бронза.
          А новото време дојде во Берлин пред да стаса тука, кај нас. Дел на тоа ново време во Берлин беше и преименувањето на улиците, ама тоа се направи без таламбаси, со многу дикат – се сменија имињата само на некои безначајни типови, а имињата на великаните никој не ги чепна – ни на улиците, ни на плоштадите, ни во пколите. Меѓу другото и затоа улиците во Берлин немаат дупки, а баш деновиве, во јуни, главните улици опојно мирисаат на липов цвет. Миризливи улици.
          По калдрми, по тесни и темни сокаци, по макадами, којзнае уште како не, новото време стаса и на нашите улици, такви какви што се и какви што можат да бидат. Сцена на уличните артисти, на пример.
          Улиците, инаку, малку личат на старите тетратки по тесни и широки. Не се толку дирек-прави, ама, ги има и тесни, и широки. Тадури и булевари. Некои се асфалтирани, некои поплочени. Како да им е поудобно на поплочените – тие барем можат да бидат поплочени и со спомените на многу поколенија кои пораснале и врвеле на улиците. Спомените вградени во асфалтот на улиците се некако згмечени спомени.
           Има живи и живуркави улици. Живите се прометни, речиси со деноноќна врева, престорени во мобилни канцеларии на новопечените бизнисмени и газди. Живуркавите – тажни сврталишта на сиромасите, а има и бетер – пусти улици, заборавени од сите, тадури и од нивните жители.
          За улиците се напишани недобројни песни, раскази, романи. Најпознатата повест на нашиот Славко Јаневски носи наслов Улица. Којзнае дали самиот Јаневски има улица во родниот град. А Блаже Конески, Гане Тодоровски...?
          Секоја улица е дел од биографијата на секој град. Секоја улица е дел од нашиот идентитет, од идентитетот на нејзините жители, но и на сите кои катаден врват низ улиците – ја пеша, ја со автомобили. Кога се врви низ улиците, всушност, се врви низ времето, се оставаат знаци за распознавање на времето. Затоа секоја улица си има свој имеден. И си го варди името, оти се знае дека не е паднато од небо, оти му припаѓа на великан. А великан не се станува по ничија директива, саде со дела.
          Има времиња и силници кои се занесуваат дека баш од Бога им е дадено, чекорите од нивните копуци да ги вградуваат знаците за распознавање на градовите. За таквите е важно да станат и да останат кумови, да крстат, ете и улици. А немаат време да бројат колку народ исфрлиле на улиците, тоест, оставиле без работа. И колку луѓе снеможено останале на улица, удирајќи си ја главата како ќе го протуркаат денот, не месецот. Такви станаа нашите улици, и никакво преименување не им го сокрива срамот. Не е литературна измислица ако се каже дека и улиците знаат да се срамат, знаат кој чекори и кој се топори по нив. Улиците и ноќум ги чувствуваат светлините на животот, ама нешто се’ помалку се осветлени.
          Исто така, не е литературна измислица ако се каже дека улиците се чувствителни, па понекогаш и плачат. Си ја оплакуваат судбината, цели улици плачат од новопечените кумови. Улиците се чувствителни и кога некој, демек од педагошки причини, ќе рече дека не треба да се дозволи децата да ни ги воспитува улицата.
          Сите кои врват по улиците не се уличари. Ама на уличарите не им успева да се камуфлираат и да се престоруваат во нормални минувачи. Шро и да се, на која ритка да се искачиле, уличарите си се уличари: дома не се прибираат, постојано се моткаат и ги мерат улиците. Демек, асли мангупи, прваци по раскалашеност и непристојност.
          Улиците не ги личи бе улични свирачи. Како што не личи нивната музика да е се’ потажна, се попразна, скоро глува. И минувачите, и свирачите, нема кој не знае – џабе таблите со нови имиња, кога улиците се полни со питачи и бездомници. А и животот, богами, долго трае. Некои печати си мислат дека се вечни, ама бргу бледнеат. Во историјата на улиците има многу вратки на направени вратки.

Ристо Лазаров
16.06.2012

Friday 08 Jun 2012 10:28 | Permalink




ВРЕВА И МОЛК НА МОСТОТ


За н екои поети стварноста е се’, други повеќе летаат на крилјата на нестварното. За некои други луѓе пак, кои немаат ама баш никаков допир со поезијата, стварноста е обично тесто за месење и за производство на далавери кои изгледаат нестварни. Таквите се нарекуваат и начекувачи и за нив старноста е полна темни темнини и тесни сокаци. Во тесните сокаци масите изгледаат помасовни, а во тишината на темните темници хоровите изгледаат побучни. Од една страна. Од друга страна, во темни темници и тесни сокаци некои трети, пак, не дозволуваат никаква масовност, никаква бучава, никакви хорови. Само издишки – од оние препознатливите, надуени со фреон од (само)задоволство.
         Во стварноста има се’, па и делби – по сите линии. Не излегуваат од мода делбите (тадури и прозивките) на јунаци викачи и кукавици молчеливци. Јунаците викачи, по правило се хористи, улични гневници, дувачи во свирчиња, удирачи во барабанчиња и тенџериња. Паролите далеку им се слушаат само кога се во хор, поинаку, солистички не фукционираат. Се знае, де, и во најдолната опера во светот што се хористи, а што и кои се солисти.
         За солистите се вели дека се молчеливци, дека нивниот глас не дофрла далеку, отшто се плашеле, богати. А што ако баш нив, солистите, нема кој да ги чуе? Вклучувајќи ги и оние кои ги обвинуваат за молчење – да не излезе дека баш тие се наглуви за гласот на солистите? Од едно уво им влегува, од друго им излегува, страстите им се разгорени и исцело свртени кон хористите, викачите од сите бои и од сите сорти, а и на сите места, не само на плоштадите.
         И солистите не се едномисленици, едноумието, нели, си го отпеа своето. Едни меѓу нив се прозивачи, други прозивари, трети - преживари. И прозваните се слично поделени. Меѓу сите нив, мнозина многу љубат да си се нарекуваат интелектуалци. Демек, мислечки луѓе. Умни. И како на такви, соло пеењето им се смета за - молчење. И тоа од оние најглувите, а најострастените. Таквите отсекогаш претпочитале да бидат ,,масовици”.
         Мина повеќе од цел век од првообјавата на интелектуализмот на Емил Зола познат во сите учебници под насловот ,,Обвинувам”. Денеска секоја суша обвинува што и кој ќе му дојде на ум, а секоја сушичка си се смета за интелектуална суша. Барлем средношколските лектири да ги прочитала, ајде де. Немале време, биле зафатени, всушност, со бербатењето, мрсењето и излитувањето на поимањето, па и ликот и делото на интелектуалецот. Во неговото впрегнување во партиските кочии, сеедно каде вртат тие на првата раскрисница – лево или десно. Ако не си на кочијата, молчаливко си, кукавица си, се’ што е недолично си. А знаат дека не си, ама ѓоа не знаат дека знаат.
         Интелектуалноста се докажува под партиско знаме, на партиски митинзи, трибини и слични масовни собирања. Понекогаш се на цена и колумните – зависи чии и зависи во кои весници. Ако се напише нешто во некое списание – речиси и да не се есапи, а ако се напише и цела книга – дибисуд не се есапи. Кој денеска чита книги, па баш тие некого да покренат на акција?! Логиката е како грав тетовец: ако си од спротивниот табор си дродорлив простак, ако си од ,,нашите”, а молчиш, тогаш си предавник. Ѓоа нежно, еуфемистички звучи тоа.
         Големите мајстори на кавгите меѓу малите луѓе знаат дека е природно да се критикува власта (особено кога не се на власт), ама се прават дека не знаат дека не знаат дека таа критика автоматски не значи припаѓање и нежно гушкање со спротивниот табор. Тешко би можело да се рече дека тоа е празна неутралност, уште помалку дека е тапење на критичката свест. Како сакаш сврти го, критичката свест само не се прави на плоштадите, ниту со медиумски мегафони. Критичката свест има свои корени и природен развој, континуитет. Повеќе се потпира на аргументи, помалку на гласноговорност, иако и едното и другото си имаат своја цена, вредностт. При што секогаш е важно власта да зависи од општеството, од народот – никако обратно. По тоа, на некој начин, и се мери умот на власта: умната власт има слух за критиките, неумната ич не поднесува критики, знае власта, не дека не знае – без критика нема напред. Што е за право, иако работите не стојат баш пата-пата, и опозицијата ја знае приказната за прифаќањето и одбивањето на критиката.
         Оние што повеќе љубат хорска врева и не поднесуваат мислечка, солистичка критика, очевидно, се скарале со иднината         и застанале на бајката за огледалцето коешто кажувало кој е најубав (и најумен ли?) на светот. Изгубиле од предвид дека нема волшебно огледалце што во историјата кога тогаш нема да се скрши. А од друга страна не’ мавтосуваат дека индивидуалецот е столб, и тоа не каков годе,  на демократијата. Велат, со право, дека нема колективна вина, на пример. А заслугата само колективна ли мора да биде? Само тимски ли мора да се игра, што е со поединечните спортови?
         Обвинетите молчеливци, вистина ли молчат? Нивниот невидлив говор, што толку лефтерно се крсти за молчење, вистина ли е молчење? Или повеќе зборува од нарачателите на хорското вреваџиство во одвај подносливата аблканска темнина? Толку ли е безболно некому, туку таа под облака, да му се ампутира правото на безвреваџиско, мислечко мислење, во кое само кусогледите можат низ маглата на изместената диоптирија да препознаат молчење? Божем има само еден вид на говор и на отпор! 
         Во ,,меѓународната поделба на трудот” на мислечкте луѓе не им припаѓа да бидат активистички гласоноговорници, a романите, стихозбрките, есеите и другите книги, да видиш, ,,активистите” не ги бројат за ангажман. Хорското пеење има апсолутно предимство, се мисли дека кравите што заеднички мукааат даваат повеќе млеко. 
         Застанат на мостот над брзаците на нашата стварност, мислечкиот човек е на големи маки – обата брега, имено, сакаат да биде нивни, да го земат ,,под свое” а тој сака да си остане свој и самостоен. Не дека не ја знае јачината на обестраната врева, ама и не дека не знае дека одвај може да се рече дека во нашата стварност живурка некаква јавност и дека што и да каже разумен човек, нема никако да влијае врз аздисаните карвани на моќта. Тоа не е дефетизам, тоа е само слика на времето што го живееме. Се’ во свое време?       

Ристо Лазаров
9.6.2012

Saturday 02 Jun 2012 08:39 | Permalink

ИДНИНАТА VS МИНАТОТО?


Ако се преврте метафоричката пирамида на поетот, а и без тоа,  би можело да се рече дека иднината не е само она што ќе дојде. И притоа да се има на ум дека топлата вода е измислена уште од векутума века: на мнозина можеби им викале џиш пред да брцнат во топлата вода, ама тие не се обзирале. Така некако почнувал секој устрем кон иднината. Безбели, и денешниот. Толку изарчен во дневните препукувања на ривалите, ако воопшто можат да се наречат така.
         Денес ни со боринка не се наоѓа некој кој ќе одрече дека иднината е почната, дека ене ја, доаѓа ли доаѓа. Ем доаѓа, ем потсетува дека – што веќе доаѓа и ќе дојде – треба да се преживее. Иднината ако не се преживее, ич да не доаѓа, ич да не се закачува на тркалото на животот, кое се разбира, не е еднакво со тркалото во луна паркот. Дотолку барем сите се одбираат, разбираат. А во тркалото на животот било и ќе биде: старото станува ново (и без паролите од старото да создадеме ново). Е, сега: новото ќе стане ли поново? Секогаш? Како и колку новото се преточува во иднина?
         Во катадневната бркотница има многу сонувачи, асли сонувачи. Ама има и мнгу визионери, самопрогласени визионери. Кои си ги љубат само сопствените соништа, добидус. На другите им допуштаат да сонуваат бело. Бели соништа, бела иднина? Или безбојна? Многуте соништа и визии, какви-такви, не значат автоматски и иднина. Како што од секое врбово гранче, тадури и од оние кои поседуваат заштитен знак на паметник, свирче не бидува. Јок.
         Иднината сака да се препознае. Овде и денес, без одлагање. А сака и да се освои иднината, оти не доаѓа на волшебно килимче. Сака да се изгради иднината – зо разни алатки: од гребло до багер, од дикел до забревтан кипер. А не сака да се позајмува од иднината, сами си го мамат умот тие кои мислат дека можат да ги вратат тие позајмици.
         Кога се сака иднината, што всушност се сака? Тераса, Гоцева раса? Мирисот на бронзата, студенилото на мермерот? Се разбира дека не е сранота да се сака, ама сака понекогаш да се има на ум и крајот на една народна за Грозда мома: што се сака, не се зема.
         Иднината понекогаш прилега на спортски натпревар: од прошуштени шанси не се прави ни победа, ни иднина. Шансите се создаваат (понекогаш и подаруваат) за да се искористат.
         Иднината не се наметнува. Тогаш е тоа само иднина на оној кој наметнува. Иднината не се прави и за инает, ни со вишок тврдоглавост. Во тркалото на животот што се врти кон иднината, понекогаш не треба да се попушта, ама за тоа сака голем усет за врме и за вредноста на мигот. Понекогаш, пак, сака и да се попушти, пак во вистинскиот миг. Ако не, ојде возот и сака ново окапување од неизвесност на стариот железнички перон. Цуцул стои на перон, во името на иднината!?
         Не е лошо од време на време луѓето да се потсетуваат дека самите си ја грицкаат иднината, како грисини на некоја евтина гозда или како пуканки в кино. Кога се грицка неконтролирабо, ти  се чини дека грабиш кон иднината, а всушност, се враќаш назад – назад во иднината!
         Арно де, грми врви – патот врви. Стига ли е сал еден пат? Патишта без умешни трасери се прават ли? При толкуте дрдорења за иднината, помислува ли некој на децата? Создаваме ли деца на иднината или деца на минатото?
         Вечна е трката за водачи во иднината. Небаре е тоа да фатиш дете за рака, па претрчаш некое парче зеленило што останало на патот кон урбаната иднина. Не е мала конкуренцијата и за водачи во сенка. Поарно во ладна ладовина отколку на гола ледина, згора и не разорана. Иднината има се помалку фајде од орачите. Доцна се разбира, во некоја далечна иднина, дека не бива така.
         Ако не бива од старите митови, бива ли иднината од некои нови, таканаречени глобалистички митови? Сам човек колку може на овој бели свет застанат на мостот кон иднината? Особено кога знае дека џабе ќе врви преку мостот, ако пред тоа нема едно големо и асолно прочистување? Иднина од валканици не се прави.
         Уште колку може и се поднесува ли воопшто чекањето на иднината? Или и таа самата, иднината, ќе збрлави отшто толку ја чекаме?
         Запнете малку, изострете го погледот: вистина ли врви возот напред, кон иднината?

02.06.2012                                                                        Ристо Лазаров
See Older Posts...