Archives


Search

Добредојдовте на интернет страницата на Ристо Лазаров
ДИЈАЛОГ И ДВОУМЕЊЕ   


Има разни крстосници (со семафори и без семафори, на пример, со патокази и без патокази) и до нив се доаѓа на разни начини. На крстосницата секогаш е важно која посока ќе ја фатите. Затоа и двоумењата на секоја крстосница, затоа и дијалогот, макар сам со себе.

​На некои крстосници се доаѓа бодро, со победоносен бајрак, на други пак – уморно, тадури двојно уморно: и од победниците, и од победените. Крстосницата е заедничка, ама секому му изгледа – поинаква. А баш оти е заедничка крстосницата и судбината од посоката што ќе се избере, важно е да се прозбори некоја пред да се избере посоката. Лесно е да кинисаш си мислиш дека те води самиот Господ, да не фермаш никого, оти си мислиш дека лиочно Врховниот ти вели дека само ти знаеш и како таков зналец си ја избрал посоката која води директно во вечноста. Арно ама, животот и не мора ептен долго да трае за да се види дека кусовечни биле жиците на виолините и басовите кои ги свиреле маршовите на вечно среќната, рајска иднина. Свирачите на одите за светлата иднина не се бираат меѓу оние кои одвај врзуваат неколку такта од новокомпонирани песни, главно патриотски, ами какви!? ​

Долговечноста на избраната посока не се мери со мандатни отсечки. Она што на најобична крстосница некому денес му изгледа како избор на најсреќна и најбериќетна иднина, на крајот на баладата може да се престори во корзо на легиони од црви, лазачи и грицкачи на убави идеи. Од анализа на состојбата на црвите тогаш, бездруго, ќе може да се прави анамнеза на готвачите на нивната наслага, ама ќел фајде од тоа – овде и денес? ​

Да се скрши збор-два пред да се избере посоката, не значи обично задоволување на формата. Минато е времето на празните дијалози, сетики и на пизмите, аико најтешко се откажуваме од нив. Понекогаш во историјата се случува нешто што просто – се наложува како неопходна потреба, без многу филозофирања. Понекогаш толку неопходните дијалози започнуваат со дијалог самиот со себе, со самоиспитување наместо со будалесто самохипнотизирање. Понекогаш, баш во судбоносните мигови на крстосницата, сака да се запре со арогантниот дијалог и пречкање со мртвите, оти од тоа не се крепи ни самохипнотизирањето.

​Ехееј, непрегледни се полињата на можните дијалози, што се гледа и со површен поглед врз светскиот глобус. Дијалозите не се дијалози ако се водат на подбишега, ако едни со други си играат мајтап – без меѓу два зајадливи мајтапџиски гриза да скршат барем некој разбран  збор. Имате ли впечаток во оваа непрегледна ревија на суети дека некој со некого воопшто разговара – тајно, јавно, како било? Колку за пример, разговарате ли вие со вашиот сосед, со колегата на работа? Ако разговорот во најголем број е позитивен, во што е тогаш проблемот? Како едни од други успеваат да ги сокријат каналите на логичното размислување и се’ да туркаат во канализацијата?

​Кога ќе се најдат на крстосница, како некои умеат да ги изберат баш лажните крстосници кои директно водат кон нови и нови заблуди? Плукни во минтото и кинисај без компас, со надеж дека сигурно ќе стасаш на ветеното место! А пред да плукнеш, помислуваш ли дека и плунката ако не баш веднаш, тогаш секако некогаш ќе се исуши, ќе стане минато, полигон за нови плукачи, ако се размножуваат таквите?

​Одбирањето на посоката е еден вид демаскирање, што неизбежно следува. Од такви демаскирања потем се (пре)создава историјата и тука веќе нема алиш-вериш. Од чавка гулаб не бидува, ни од новото старо не бидува, ниту од новите аршини бидува еталон за старите состојби. Некои работи од минатото, вистина, се повторуваат, ама сите што малку од малку се одбираат знаат дека тоа не е – иднина. Башка и минатото дали го имало баш такво какво што се прикажува и ако не било, може ли како такво да биде иднината? А, и да речеме дека нешто личи на нешто – што станува со духот на времето, со духот на нашето време? Кој е минимумот на чесност во духот на нашето време, што делотворно може да го покрене дијалогот? Колку количини на чесност има и во барањето некој постојанои да се согласува со вас, како и вие постојано да се согласувате со некого, оти таква била реалноста? Има ли дијалог без почитување? Најсетне: има ли дијалог и без самопочитување? Чуму трубењето за дијалогот, ако од него не никне зрното на (само)освестувањето – овде и тука, ама и на други места.

 Ристо Лазаров 


23.06.2012
Улици и уличари


Еден мој добар пријател живее во Берлин на улицата Владимир Мајаковски. Не му завидувам баш многу, оти и мојата улица во Скопје, барем засега, носи име на поет – Коле Неделковски. Некогаш за среќа се есапи и да не си приоритетен кога ќе збрлават гумите за бришење на историјата.
          Но, уште малку за Берлин. Од улицата Владимир Мајаковски се влегува во еден, што би рекле ние тука, сокак што го носи името на Борис Пастернак, а оттаму во улицата на Петар Илич Чајковски. Веднаш тука е и улицата Фридрих Енгелс. Кој малку подолго талкал низ берлинските улици, знае дека има не една ами неколку улици што го носат името на Карл Маркс. Знаат и дека постои голем плоштад на Роза Луксембург. Знаат, најнакрај, дека еден убав и голем театар во Берлин се вика Максим Горки, а пред театарот, како што прилега, е и Горки излеан во бронза.
          А новото време дојде во Берлин пред да стаса тука, кај нас. Дел на тоа ново време во Берлин беше и преименувањето на улиците, ама тоа се направи без таламбаси, со многу дикат – се сменија имињата само на некои безначајни типови, а имињата на великаните никој не ги чепна – ни на улиците, ни на плоштадите, ни во пколите. Меѓу другото и затоа улиците во Берлин немаат дупки, а баш деновиве, во јуни, главните улици опојно мирисаат на липов цвет. Миризливи улици.
          По калдрми, по тесни и темни сокаци, по макадами, којзнае уште како не, новото време стаса и на нашите улици, такви какви што се и какви што можат да бидат. Сцена на уличните артисти, на пример.
          Улиците, инаку, малку личат на старите тетратки по тесни и широки. Не се толку дирек-прави, ама, ги има и тесни, и широки. Тадури и булевари. Некои се асфалтирани, некои поплочени. Како да им е поудобно на поплочените – тие барем можат да бидат поплочени и со спомените на многу поколенија кои пораснале и врвеле на улиците. Спомените вградени во асфалтот на улиците се некако згмечени спомени.
           Има живи и живуркави улици. Живите се прометни, речиси со деноноќна врева, престорени во мобилни канцеларии на новопечените бизнисмени и газди. Живуркавите – тажни сврталишта на сиромасите, а има и бетер – пусти улици, заборавени од сите, тадури и од нивните жители.
          За улиците се напишани недобројни песни, раскази, романи. Најпознатата повест на нашиот Славко Јаневски носи наслов Улица. Којзнае дали самиот Јаневски има улица во родниот град. А Блаже Конески, Гане Тодоровски...?
          Секоја улица е дел од биографијата на секој град. Секоја улица е дел од нашиот идентитет, од идентитетот на нејзините жители, но и на сите кои катаден врват низ улиците – ја пеша, ја со автомобили. Кога се врви низ улиците, всушност, се врви низ времето, се оставаат знаци за распознавање на времето. Затоа секоја улица си има свој имеден. И си го варди името, оти се знае дека не е паднато од небо, оти му припаѓа на великан. А великан не се станува по ничија директива, саде со дела.
          Има времиња и силници кои се занесуваат дека баш од Бога им е дадено, чекорите од нивните копуци да ги вградуваат знаците за распознавање на градовите. За таквите е важно да станат и да останат кумови, да крстат, ете и улици. А немаат време да бројат колку народ исфрлиле на улиците, тоест, оставиле без работа. И колку луѓе снеможено останале на улица, удирајќи си ја главата како ќе го протуркаат денот, не месецот. Такви станаа нашите улици, и никакво преименување не им го сокрива срамот. Не е литературна измислица ако се каже дека и улиците знаат да се срамат, знаат кој чекори и кој се топори по нив. Улиците и ноќум ги чувствуваат светлините на животот, ама нешто се’ помалку се осветлени.
          Исто така, не е литературна измислица ако се каже дека улиците се чувствителни, па понекогаш и плачат. Си ја оплакуваат судбината, цели улици плачат од новопечените кумови. Улиците се чувствителни и кога некој, демек од педагошки причини, ќе рече дека не треба да се дозволи децата да ни ги воспитува улицата.
          Сите кои врват по улиците не се уличари. Ама на уличарите не им успева да се камуфлираат и да се престоруваат во нормални минувачи. Шро и да се, на која ритка да се искачиле, уличарите си се уличари: дома не се прибираат, постојано се моткаат и ги мерат улиците. Демек, асли мангупи, прваци по раскалашеност и непристојност.
          Улиците не ги личи бе улични свирачи. Како што не личи нивната музика да е се’ потажна, се попразна, скоро глува. И минувачите, и свирачите, нема кој не знае – џабе таблите со нови имиња, кога улиците се полни со питачи и бездомници. А и животот, богами, долго трае. Некои печати си мислат дека се вечни, ама бргу бледнеат. Во историјата на улиците има многу вратки на направени вратки.

Ристо Лазаров
16.06.2012




ВРЕВА И МОЛК НА МОСТОТ


За н екои поети стварноста е се’, други повеќе летаат на крилјата на нестварното. За некои други луѓе пак, кои немаат ама баш никаков допир со поезијата, стварноста е обично тесто за месење и за производство на далавери кои изгледаат нестварни. Таквите се нарекуваат и начекувачи и за нив старноста е полна темни темнини и тесни сокаци. Во тесните сокаци масите изгледаат помасовни, а во тишината на темните темници хоровите изгледаат побучни. Од една страна. Од друга страна, во темни темници и тесни сокаци некои трети, пак, не дозволуваат никаква масовност, никаква бучава, никакви хорови. Само издишки – од оние препознатливите, надуени со фреон од (само)задоволство.
         Во стварноста има се’, па и делби – по сите линии. Не излегуваат од мода делбите (тадури и прозивките) на јунаци викачи и кукавици молчеливци. Јунаците викачи, по правило се хористи, улични гневници, дувачи во свирчиња, удирачи во барабанчиња и тенџериња. Паролите далеку им се слушаат само кога се во хор, поинаку, солистички не фукционираат. Се знае, де, и во најдолната опера во светот што се хористи, а што и кои се солисти.
         За солистите се вели дека се молчеливци, дека нивниот глас не дофрла далеку, отшто се плашеле, богати. А што ако баш нив, солистите, нема кој да ги чуе? Вклучувајќи ги и оние кои ги обвинуваат за молчење – да не излезе дека баш тие се наглуви за гласот на солистите? Од едно уво им влегува, од друго им излегува, страстите им се разгорени и исцело свртени кон хористите, викачите од сите бои и од сите сорти, а и на сите места, не само на плоштадите.
         И солистите не се едномисленици, едноумието, нели, си го отпеа своето. Едни меѓу нив се прозивачи, други прозивари, трети - преживари. И прозваните се слично поделени. Меѓу сите нив, мнозина многу љубат да си се нарекуваат интелектуалци. Демек, мислечки луѓе. Умни. И како на такви, соло пеењето им се смета за - молчење. И тоа од оние најглувите, а најострастените. Таквите отсекогаш претпочитале да бидат ,,масовици”.
         Мина повеќе од цел век од првообјавата на интелектуализмот на Емил Зола познат во сите учебници под насловот ,,Обвинувам”. Денеска секоја суша обвинува што и кој ќе му дојде на ум, а секоја сушичка си се смета за интелектуална суша. Барлем средношколските лектири да ги прочитала, ајде де. Немале време, биле зафатени, всушност, со бербатењето, мрсењето и излитувањето на поимањето, па и ликот и делото на интелектуалецот. Во неговото впрегнување во партиските кочии, сеедно каде вртат тие на првата раскрисница – лево или десно. Ако не си на кочијата, молчаливко си, кукавица си, се’ што е недолично си. А знаат дека не си, ама ѓоа не знаат дека знаат.
         Интелектуалноста се докажува под партиско знаме, на партиски митинзи, трибини и слични масовни собирања. Понекогаш се на цена и колумните – зависи чии и зависи во кои весници. Ако се напише нешто во некое списание – речиси и да не се есапи, а ако се напише и цела книга – дибисуд не се есапи. Кој денеска чита книги, па баш тие некого да покренат на акција?! Логиката е како грав тетовец: ако си од спротивниот табор си дродорлив простак, ако си од ,,нашите”, а молчиш, тогаш си предавник. Ѓоа нежно, еуфемистички звучи тоа.
         Големите мајстори на кавгите меѓу малите луѓе знаат дека е природно да се критикува власта (особено кога не се на власт), ама се прават дека не знаат дека не знаат дека таа критика автоматски не значи припаѓање и нежно гушкање со спротивниот табор. Тешко би можело да се рече дека тоа е празна неутралност, уште помалку дека е тапење на критичката свест. Како сакаш сврти го, критичката свест само не се прави на плоштадите, ниту со медиумски мегафони. Критичката свест има свои корени и природен развој, континуитет. Повеќе се потпира на аргументи, помалку на гласноговорност, иако и едното и другото си имаат своја цена, вредностт. При што секогаш е важно власта да зависи од општеството, од народот – никако обратно. По тоа, на некој начин, и се мери умот на власта: умната власт има слух за критиките, неумната ич не поднесува критики, знае власта, не дека не знае – без критика нема напред. Што е за право, иако работите не стојат баш пата-пата, и опозицијата ја знае приказната за прифаќањето и одбивањето на критиката.
         Оние што повеќе љубат хорска врева и не поднесуваат мислечка, солистичка критика, очевидно, се скарале со иднината         и застанале на бајката за огледалцето коешто кажувало кој е најубав (и најумен ли?) на светот. Изгубиле од предвид дека нема волшебно огледалце што во историјата кога тогаш нема да се скрши. А од друга страна не’ мавтосуваат дека индивидуалецот е столб, и тоа не каков годе,  на демократијата. Велат, со право, дека нема колективна вина, на пример. А заслугата само колективна ли мора да биде? Само тимски ли мора да се игра, што е со поединечните спортови?
         Обвинетите молчеливци, вистина ли молчат? Нивниот невидлив говор, што толку лефтерно се крсти за молчење, вистина ли е молчење? Или повеќе зборува од нарачателите на хорското вреваџиство во одвај подносливата аблканска темнина? Толку ли е безболно некому, туку таа под облака, да му се ампутира правото на безвреваџиско, мислечко мислење, во кое само кусогледите можат низ маглата на изместената диоптирија да препознаат молчење? Божем има само еден вид на говор и на отпор! 
         Во ,,меѓународната поделба на трудот” на мислечкте луѓе не им припаѓа да бидат активистички гласоноговорници, a романите, стихозбрките, есеите и другите книги, да видиш, ,,активистите” не ги бројат за ангажман. Хорското пеење има апсолутно предимство, се мисли дека кравите што заеднички мукааат даваат повеќе млеко. 
         Застанат на мостот над брзаците на нашата стварност, мислечкиот човек е на големи маки – обата брега, имено, сакаат да биде нивни, да го земат ,,под свое” а тој сака да си остане свој и самостоен. Не дека не ја знае јачината на обестраната врева, ама и не дека не знае дека одвај може да се рече дека во нашата стварност живурка некаква јавност и дека што и да каже разумен човек, нема никако да влијае врз аздисаните карвани на моќта. Тоа не е дефетизам, тоа е само слика на времето што го живееме. Се’ во свое време?       

Ристо Лазаров
9.6.2012
See Older Posts...