Добредојдовте на интернет страницата на Ристо Лазаров
ЗА СЛОБОДАТА И САМОВОЛИЕТО
Sunday 15 Jun 2014 12:38 | Permalink
Мал есеј
ЗА СЛОБОДАТА И САМОВОЛИЕТО
Многу тефтери и книги се испишани за слободата. И допрва ќе бидат напишани. Така е тоа со вечните теми.
Откога се дума, говори и пишува за слободата, постојано се преповторува дека таа не се добива на подарок по никаков повод, ами дека нејзината вистинска вредност блеснува и трае - ако е освоена. Освојувањето на слободата е траен напор, повеќе трајна обврска.
За слободата има повеќе слободни толкувања. Најраспространетото меѓу нив на прв, а богами и на втор поглед, изгледа просто како грав: да може човек да делува без присила и забрана, да не под ничие и никакво ропство. Внатрешна јатка и вечен подвижник на слободата е негувањето и практикувањето на сопствената волја. Не на туѓата, чија и да е. Тоа никој разумен не го сфаќа како разуздано самоволие. Самоволието е од спротивната страна.
Меѓу другото, и заради самоволието човек нема право да се откажува од својата слобода. Тоа би значело и откажување од правата, тоа би значело и своевидно осакатување на моралноста на сопственото делување - нека биде парафразиран Русо.
Меѓу другото, затоа слободата е и песна недоиспеана, песна што се пее одново и одново. Никогаш пригушено, притаено. Слободарската песна го кутнува паѓањето.
Бранко Миљковиќ беше напишал: ако сме паднале, на паѓање сме биле склони.
Се разбира дека има паѓања ( и туркања) и без склонот.
Се разбира дека и сите паѓања не се бесконечни, дека повеќето од нив следува искачување од амбисот на безнадежта до врвовите на надежта.
Кон врвоите инаку, се стремат разни сорти алпинисти - љубители на власта. Некои со најсовремена опрема, некои со корави, раскрвавени раце. Сите знаат дека со различни средстца се стасува до иста цел, ама некои се прават дека не знаат и ги допуштаат само сопствените средства, кои однапред им носат предност. Ама не еднаш се случило предност мигум да се престори во заостанување, тадури и ступолување во амбисот каде што сé уште има доволно место за самобендисаните алпинисти кон врвовите на власта, а уште повеќе за оние кои си мислат дека за навек ги запоседнале тие врвови. Таквите уште не стасале до првиот урок: ако не знаеш дека им струполување, ич не качувај се угоре.
Качувањето угоре добива смисла ако е качување кон висовите на слободата. Другото е лук и вода, чисто властодржие, авторитаризам, диктатура. Слободата не е во мода кај оние кои се качуваат на врв планина, за таму јатата птици да ги испозатворат во кафези. И уште да ги убедуваат птиците дека во кафезите им е најлагодно: одвреме навреме ќе им фрлат по некоја трошка за преживување и купишта лаги за залажување. Таквите кафези не траат долго, брзо 'рѓосуваат и се абат.
Кајшто има кафези, нема слобода. Има само мотивација, силен поттик на борбата за слобода. Ркулецот на слободата е во мислата, од што произлегува дека љубителите на кафези не му ја мислат многу. Слободата сака да е обмислена. И освојувањето на слободата сака да е обмислено. Од небото, гледаме, паѓа дожд, а не ензапишано во ниту една книга дека од небото паднало барем некое заскитано парче слобода. Слободата е полна, вистинска, ако е освоена. И кога е освоена, слободата треба уште да се освојува - упорно и сé поупорно: како највисоките Хималаи на духот. Таа има смисла ако е слобода за сите. Во спротивно, донесува мамурни утра, а запина да ги отчепи сите буриња со расолница.
Има ситуации кога моќните господари врз туѓата слобода попуштаат не пред молбениот очај, ама и пред очајничкото спротивставување на потлачените. Познат е примерот на премоќниот Скендербег, кој бркал ли бркал некој свој војник. Го бркал, всушност, негпвиот ситен грев. Кога најсетне војникот се нашол во крајна неволја, исправен пред можноста часкум да остане без глава, со мечот в рака се свртел кон господарот, да се брани. Е, токму тоа го смирило разбеснетиот господар и му ја спасило главата (и слободата) на потлачениот. Витештвото има длабоки корени во смислата на секоја борба, па и на онаа за слобода.
Сал празноглавите и тврдоглавите јаваат во галоп врз витештвото. Тврдоглавоста секогаш е натоварена со големи бисаги порочност и безумност. Тврдоглавоста го гази витештвото и со тоа што во своите колони на злото влече сурии пристрасни судии, заслепени од врелото сонце на власта. Сака, значи, вардење ем од тврдоглавите, ем од пристрасните судии. Никогаш не било лесно освојувањето на слободата. Да, слободата се мисли, ама постојано треба да се има пред очи онаа на Горки: само со мисла не се тргнува каменот од патот.
Никогаш не треба да се исклучи можноста дека токму стравот предизвикува ужасна заслепеност. Така некако велеше Монтењ. Таков страв можат да имаат во коските и тврдоглавите и пристрасните судии. Нема меѓу нив неустрашливи, има добро офајдени кои катаден се мачат да го скријат стравот - да не го изгубат фајдето, имотот на пример. Ај да е само имотот, ама има и други чариња за таквите. Колку повеќе им расте и им се открива стравот, толку повеќе глумат весел живот и слобода. А сслободата, пусто, не се глуми. Таа е стварност и тоа стварност за сите, не евтина бурлеска.
Слободата секогаш се пишува во сегашно време, како што се живее.
Но, станува сé потешко да се пронајде сегашноста. Тук-там, во сезоните на големите ветувања, некој ќе проговори за иднината. Мнозината се забревтани во трките низ минатото. Живееме распнати помеѓу културата на стравот и културата на надежта. Не ни е пријатно кога гледаме дека одиме кон работ на амбисот, па се правиме дека не гледаме каде одиме. Гледаме во чавките. И во птиците грабливки, се разбира - некои со завист, некои со бес. Од дрвото, не ја гледаме шумата на корупцијата. Дождлива шума што ја наводенува и стежнува слободата, освојувањето на слободата, гласот на слободата. Слободата не се освојува безгласно. И не се става на жртвеникот на далдисаноста по некакви прастари кодови - библиски, национални, културни, секакви. Слободата, на пример, уне е да немаш култура, а да имаш министер за култура, кој си мисли дека тој самиот е култура. Новото време е полно со такви примери. Неслободата се камуфлира со разни марифетлуци.
Кога врне, надоаѓаат реките. Истекуваат цели градови, истекува младежта, умноста. Се прелеваат разно-разни смрдежи и омрази. Тогаш слободата се препелка со затнат нос, да го заобиколи смрдежот и омразата. Самото препелкање е доказ за оштетеноста на слободата. Наместо да разбереме дека нема држава без слобода, запињаме да докажеме дека нема држава без предавници. А со предавниците треба како со предавници, слободно, без гајле - десет удри едно број.
Туку-така ли се прашуваше големиот Бранко Миљковиќ, оној од почетокот на текстов: ќе умее ли слободата да пее, како што потлачените пееле за неа?
Ристо Лазаров
www.ristolazarov.com
14.06.2014
(преобјавување само со наведување на изворот)
ЗА СЛОБОДАТА И САМОВОЛИЕТО
Многу тефтери и книги се испишани за слободата. И допрва ќе бидат напишани. Така е тоа со вечните теми.
Откога се дума, говори и пишува за слободата, постојано се преповторува дека таа не се добива на подарок по никаков повод, ами дека нејзината вистинска вредност блеснува и трае - ако е освоена. Освојувањето на слободата е траен напор, повеќе трајна обврска.
За слободата има повеќе слободни толкувања. Најраспространетото меѓу нив на прв, а богами и на втор поглед, изгледа просто како грав: да може човек да делува без присила и забрана, да не под ничие и никакво ропство. Внатрешна јатка и вечен подвижник на слободата е негувањето и практикувањето на сопствената волја. Не на туѓата, чија и да е. Тоа никој разумен не го сфаќа како разуздано самоволие. Самоволието е од спротивната страна.
Меѓу другото, и заради самоволието човек нема право да се откажува од својата слобода. Тоа би значело и откажување од правата, тоа би значело и своевидно осакатување на моралноста на сопственото делување - нека биде парафразиран Русо.
Меѓу другото, затоа слободата е и песна недоиспеана, песна што се пее одново и одново. Никогаш пригушено, притаено. Слободарската песна го кутнува паѓањето.
Бранко Миљковиќ беше напишал: ако сме паднале, на паѓање сме биле склони.
Се разбира дека има паѓања ( и туркања) и без склонот.
Се разбира дека и сите паѓања не се бесконечни, дека повеќето од нив следува искачување од амбисот на безнадежта до врвовите на надежта.
Кон врвоите инаку, се стремат разни сорти алпинисти - љубители на власта. Некои со најсовремена опрема, некои со корави, раскрвавени раце. Сите знаат дека со различни средстца се стасува до иста цел, ама некои се прават дека не знаат и ги допуштаат само сопствените средства, кои однапред им носат предност. Ама не еднаш се случило предност мигум да се престори во заостанување, тадури и ступолување во амбисот каде што сé уште има доволно место за самобендисаните алпинисти кон врвовите на власта, а уште повеќе за оние кои си мислат дека за навек ги запоседнале тие врвови. Таквите уште не стасале до првиот урок: ако не знаеш дека им струполување, ич не качувај се угоре.
Качувањето угоре добива смисла ако е качување кон висовите на слободата. Другото е лук и вода, чисто властодржие, авторитаризам, диктатура. Слободата не е во мода кај оние кои се качуваат на врв планина, за таму јатата птици да ги испозатворат во кафези. И уште да ги убедуваат птиците дека во кафезите им е најлагодно: одвреме навреме ќе им фрлат по некоја трошка за преживување и купишта лаги за залажување. Таквите кафези не траат долго, брзо 'рѓосуваат и се абат.
Кајшто има кафези, нема слобода. Има само мотивација, силен поттик на борбата за слобода. Ркулецот на слободата е во мислата, од што произлегува дека љубителите на кафези не му ја мислат многу. Слободата сака да е обмислена. И освојувањето на слободата сака да е обмислено. Од небото, гледаме, паѓа дожд, а не ензапишано во ниту една книга дека од небото паднало барем некое заскитано парче слобода. Слободата е полна, вистинска, ако е освоена. И кога е освоена, слободата треба уште да се освојува - упорно и сé поупорно: како највисоките Хималаи на духот. Таа има смисла ако е слобода за сите. Во спротивно, донесува мамурни утра, а запина да ги отчепи сите буриња со расолница.
Има ситуации кога моќните господари врз туѓата слобода попуштаат не пред молбениот очај, ама и пред очајничкото спротивставување на потлачените. Познат е примерот на премоќниот Скендербег, кој бркал ли бркал некој свој војник. Го бркал, всушност, негпвиот ситен грев. Кога најсетне војникот се нашол во крајна неволја, исправен пред можноста часкум да остане без глава, со мечот в рака се свртел кон господарот, да се брани. Е, токму тоа го смирило разбеснетиот господар и му ја спасило главата (и слободата) на потлачениот. Витештвото има длабоки корени во смислата на секоја борба, па и на онаа за слобода.
Сал празноглавите и тврдоглавите јаваат во галоп врз витештвото. Тврдоглавоста секогаш е натоварена со големи бисаги порочност и безумност. Тврдоглавоста го гази витештвото и со тоа што во своите колони на злото влече сурии пристрасни судии, заслепени од врелото сонце на власта. Сака, значи, вардење ем од тврдоглавите, ем од пристрасните судии. Никогаш не било лесно освојувањето на слободата. Да, слободата се мисли, ама постојано треба да се има пред очи онаа на Горки: само со мисла не се тргнува каменот од патот.
Никогаш не треба да се исклучи можноста дека токму стравот предизвикува ужасна заслепеност. Така некако велеше Монтењ. Таков страв можат да имаат во коските и тврдоглавите и пристрасните судии. Нема меѓу нив неустрашливи, има добро офајдени кои катаден се мачат да го скријат стравот - да не го изгубат фајдето, имотот на пример. Ај да е само имотот, ама има и други чариња за таквите. Колку повеќе им расте и им се открива стравот, толку повеќе глумат весел живот и слобода. А сслободата, пусто, не се глуми. Таа е стварност и тоа стварност за сите, не евтина бурлеска.
Слободата секогаш се пишува во сегашно време, како што се живее.
Но, станува сé потешко да се пронајде сегашноста. Тук-там, во сезоните на големите ветувања, некој ќе проговори за иднината. Мнозината се забревтани во трките низ минатото. Живееме распнати помеѓу културата на стравот и културата на надежта. Не ни е пријатно кога гледаме дека одиме кон работ на амбисот, па се правиме дека не гледаме каде одиме. Гледаме во чавките. И во птиците грабливки, се разбира - некои со завист, некои со бес. Од дрвото, не ја гледаме шумата на корупцијата. Дождлива шума што ја наводенува и стежнува слободата, освојувањето на слободата, гласот на слободата. Слободата не се освојува безгласно. И не се става на жртвеникот на далдисаноста по некакви прастари кодови - библиски, национални, културни, секакви. Слободата, на пример, уне е да немаш култура, а да имаш министер за култура, кој си мисли дека тој самиот е култура. Новото време е полно со такви примери. Неслободата се камуфлира со разни марифетлуци.
Кога врне, надоаѓаат реките. Истекуваат цели градови, истекува младежта, умноста. Се прелеваат разно-разни смрдежи и омрази. Тогаш слободата се препелка со затнат нос, да го заобиколи смрдежот и омразата. Самото препелкање е доказ за оштетеноста на слободата. Наместо да разбереме дека нема држава без слобода, запињаме да докажеме дека нема држава без предавници. А со предавниците треба како со предавници, слободно, без гајле - десет удри едно број.
Туку-така ли се прашуваше големиот Бранко Миљковиќ, оној од почетокот на текстов: ќе умее ли слободата да пее, како што потлачените пееле за неа?
Ристо Лазаров
www.ristolazarov.com
14.06.2014
(преобјавување само со наведување на изворот)
Saturday 11 Jan 2014 10:45
| Permalink
СТРАВ И
НАДЕЖ
Страв лозје чува. Може и да го дочува, што не
значи дека грозјето, најнакрај, нема да му скисели на чуварот. Има многу
чувари, падари, полјаци кои имале различни стомачни болки од кисело грозје. А
беспрекорно го чувале лозјето. Така што сега збунето си се прашуваат себе си:
лозјето ли е поважно или грозјето? И кел фајде од лозјето ако грозјето е
кисело? Ако не си најдат одгатка, ваквите чувари, по наперченоста оти им се
плашат сите, завршуваат на - нервен доктор. Чувари на државните лозја -
пациенти на државните нервни болници. Некои присобрале некоја пара и за приватните.
Луѓето се плашат од разни шејтани и шејтанлаци.
Се плашат да го кажат она што го мислат. Всушност, ги плашат да го кажат она
што го мислат. Дресерите си ја усовршиле струката: стравот полека им станува
навика на луѓето и лека-полека се отстрашуваат така што го говорат она што не
го мислат, а сакаат да го чујат дресерите. Заради врабецот в рака и гулабот на
гранка, ама и за други рабори. Дресерите во државната номенклатура имаат и
други називи, ама овој им е некако најприкладен.
Тие, дресерите, знаат како на стравот му се дава
главна улога, како се пика в коски, како заменува и клетви и молитви.
Немилосрдни се, баш оти знаат дека нема страв што не се победува, дека еден ден
никој нема да им се плаши. На сегашните полиња на стравот, на крајот, сепак ќе
бликне радоста. Трижпати поголема од стравот.
Во стравовладеачките општества, отстрашувањето
се врши и со поткревањето на омразата. Омразата расте колку што стравот се
приближува до врвовите на глупоста. Стравот го урнисува разумот. Ама, колку
повеќе омраза, толку повеќе разјарување и заборавање на стравот. Во сопствениот
лудачки валцер, стравот се преиначува во јунаштво. Саде јунак до јунака. Колку
јунаци - толку паметници. Некому и два паметника, на двојно јуначките јунаци.
Или на двојно разјарените. Разјарени и безлични.
Чуварите и втерувачите на страв имаат куќетини,
тадури и дворци, ама живеат како во пештери. Ги забораваат, снемуваат другари
од детството. Свитите им се другари, отшто мораат и тие - чуварите на чуварите.
Тие, чуварите на чуварите - празни авани, натолчени со омраза, дрскост,
бесчувствителност. Толку им раѓа тоа чушпата: да не поднесуваат ништо што
содржи минимум на сложеност и што бара вклучување на мозокот. Тие повеќе се
радуваат кога наутро, и при најстудени студови, ќе им запали неколкутонскиот
мотор, хонда најнов тип.
Наспроти чуварите - народот, страшлив, кому
одамна му скиснале гроздоберите. Мнозинството од народецот
немаа пештерче за заслон, нема ни оганче да запал, се греe дувајќи
си во дланките. Припадниците на
плебсот би купиле нешто потполо за на плеќи, ама немаат со
што. Или од страв да си ги продадат душите, коските да не им се скршат како
мразулци.
Би купиле и троa надеж, малку премрзната, не баш вкусна, ама сепак кандеж: да разберат и чуварите и
стопаните им дека не мораме да мислиме исто. Што значи, достатно е да знаеме
што мислат другите и не мора заради таа другост да си ги колваме очите. Надежта
последна умира, многу често и како радост на малоумните.
Сејачите на стравот имаат само еден патоказ -
глушечка дупка. Арно ама, стравот може и да ги обединува баш тие за кои се
мисли дека се страшливи и дека се за во глушечка дупка. Обединетиот страв
раѓа илјадна гордост и немерен кураж. Улогите во општествените поредоци често
се менуваат - неочекувано, секавично
дури. Владеењето и ракувањето не е театар, особено не театар на марионети.
Сенки има, не дека нема, ама кога ќе им дојде времето и тие блеснуваат.
Осамнува во противречности, да си припомнеме на Рацин. Пукајте, јас држам час,
им беше подвикнал еден
професор кон кого, своевремено, биле вперени цевките на фашистичките автомати.
Сега е слобода и мнозина се прашуваат како да се
живее слободата без страв? Од каде доаѓа, како се совладува стравот? Не е
работата во прашањата и одговорите: сака совладување на стравот. Ниеден страв
не е совладан со потчинување. Ниеден страв не е совладан така што недоветно ќе
се гледа како пред очи ни ја крадат слободата - од онаа на мислењето и
изразувањето, до медиумската, до која сакате. Туку така ли прашуваше поетот,
оној што го уби пресилниот збор - ќе умее ли слободата да пее, како што
робовите пееја за неа? Всушност, умее ли слободата да пее? Умее, како не умеела -
ама некои нови песни, некои новокомпонирани провикнувања, за да проработат
малку и нечии подзамрсени ушни тапанчиња.
Ербапи: ем чувари, втерувачи на страв, ем лева
рака - десен џеп. И соништата ни ги украдоа, ги престорија во капитал - ене ги
на берзата на изгубените илузии. На плоштадите нема каде да се разминеме - од
нивните мермерни и бронзени соништа. Уште и се гордеат од она од што ние се
срамиме.
Треба цврсто да се разграничи: сејачите на
страв, се сејачи и на лажна моќ, на популизмот. Сеајачите на страв се вешти
шиткачи на лажна заштита и сигурност. Во нивниот речник не постојат зборовите
покајание, извинување. срам. Прават кошмари, па ѓоамити нé вадат од нив. За нив
надежта е обична празнина. Арно ама, на човекољупците и правдољупците сепак им
личи да се надеваат, како што и на будните луѓе им личи да сонуваат. Поинакви
соништа сонуваат заспаните.
А да ве прашам нешто, вака, речиси
незадолжително: сте виделе ли топка, обична пластична топка, како се тркала, му
бега на детето на удолница? Сте виделе ли како изгледаат, на некоја слична,
уште и историска удолница, сејачите на страв кога ќе го чујат она што од
дедовци сме го чуле: "Мечка страв, мене не страв"? Да не беше тоа
знак дека не може да има перпетум мобиле на ништо од ништо? Дека потребата од
слобода не е минлива и не е за да отстапи пред стравот - можеби привремено може
и да се потисне, ама најнакрај бликнува многу посилно и не се обѕира на
закопаните илузии на стравосејачите.
Ах, таа Надежда Мандељштам, што уште на младини не’ научи што е нестрав од страв и ни ја всади и врската и разликата помеѓу
стравот и надежта…
Ристо Лазаров
(пренесувањето
дозволено само со назнака: преземено од www.ristolazaroc.com)
Saturday 28 Dec 2013 02:56
| Permalink
ЗА ИДНИНАTA
Во празничните здравици, несомнено, има иднина. Колку горчина има во пијалакот во здравичарските чаши - тоа е друго прашање. Некои патишта кон иднината се поплочени со горчина, со тукушто проголтан пелин. Некои порти низ кои се влегува во иднината се замандалени, особено за недоверните и далтонистите - оние кои не распознаваат ниту една боја на нормалниот живот.
Веќе утрешниот ден е иднина и пак можеме да се прашаме што е иднината? Колку минато, на прикер, има во иднината? Колку носталгија? Ако секој си врви во иднината со својот багаж (куферот не мора да е samsonite) сетики во иднината има и остатоци од минатото, од носталгијата.
Во иднината секој син патува сам со своето куферче в рака. Арно ама, од векутума века има и водачи во иднината. Сега се ептен накотени, сакаат цели народи да врват зад нив како што се врви збунето зад туристичките водичи, кои врват напред, демек на чело на колоната (уште подемек: челници) и тие, водачите, да кажуваат што треба да се види и сега и воиднината. Нема вие што да му е мислите, барем додека отпосле не осознаете дека некои од водачите, како оној кај Домановиќ, биле слепи. Парадоксално: секој слеп водач има толпи следбеници, а во толпите следбеници - толпи фанатици. Оди убеди ги, ако можеш, таквите водачи и толпи, дека на патоказот на правливиот пат по кој јурат на коњи (од сите раси, најчесто бронзени) пишува - минато, а не иднина. Во најлош случај ќе ви речат, заслепените водачи и нивните толпи, дека, всушност по заобиколен пат итаат кон иднината: првин требало да се демонтира, да се растури минатото и оп, еве не во среќната иднина - расцутени тиквичиња без корени. Е, тоа, демонтирањето и растурањето на минатото може да биде простачка работа, ама не и проста. Простачката забревтаност секогаш е обратнонасочна од нормалната линија на живеачката: ма, ќе ве убедуваат добесвест - заслепените водачи и нивните толпи - дека остатокот од животот може да сепомине во минатото! Тикви варени!
Иднината, како што велат некои учени, ја нема во изобилство. Катаден сака изборување за неа. Па и посеаното зрно не никнува туку така, лагодно - и тоа си се бори да изрти. Некои запинаат да ја садат иднината, што може да има призвук на извесна метафора. Секој има право на метафори. Па и оние кои велат дека садачите се молат да пркнат садниците - само и само да има каде да се вратат, оти низ еволутивниот процес не се доближиле сосема дочовекот, а не пак до човекољубието. А и на тој Дарвин, си велат, треба десет удри едно број!
Може ли истовремено да се живее во минатото, сегашноста и иднината? А може ли врба да роди грозје? Тој што знае да живее во сегашноста, ја знае и посоката кон иднината. И знае дека на влезот во иднитата, моми накитени, наместо леб и сол послужуваат - неизвесност. А неизвесноста, велеше Пекиќ, во суштина е поврзана со тајната на времето. Неизвесноста е тука за да се совлада. Тоа не се прави со романтични занеси и сни - кој невидел ќе види, кога ќе прогледа. Ќе да е и самата иднина тајна.
Има ли иднината име? За славниот композитор Чајковски, незадоволен од сегашноста, иднината се викала - надеж. Сега на иднината и даваат и географски имиња (пред ракаречено и додавки). Едни, кога говорат за иднината, мислат на Брисел, на пример. На други, на пример, им се врти во главите она што пошироко е познато под поимот Атлантида. Навали народе, секому секој што сака (а само на одбраните и колку сакаат!)
Во размислите за иднината се подразбираат и ѕвездочатците. И кавинетските претскажувачи, и нивните вреќи лаги што ги товараат во возовите за иднината. Штета што пругите не се побрзи - ја побрзо ќе се стаса во иднината, ја побрзо ќе се одврзат вреќите набабрени од лаги, на главната царинарница, пред да се крене рампата пред иднината.
Едно време, кога ги читавме Сеќавањата на иднината на Деникен, некои пријатели во поетски занес, малку наивен додуша, за иднината велеа дека е како девојка која ја чекаш на рандеву: веруваш дека сигурно и на време ќе дојде, арно ама некогаш доцни автобусот со кој доаѓа во центарот на градот, а некогаш и не доаѓа - или од заборавност, или од лутина. Од што треба да се заклучи дека има и иднина што се лути.
Додека во сегашноста гледаме директни преноси од разно-разни автократски балови и дивеења, ние сепак знаеме дека иднината е секогаш пред нас, ама, ете, ни било судено тадури и да се прашуваме: има ли иднина?
Ристо Лазаров
www.ristolazarov.com
(пренепечатувањето на текстот дозволено само со наведување на изворот од кој се презема - www.ristolazarov.com)
Во празничните здравици, несомнено, има иднина. Колку горчина има во пијалакот во здравичарските чаши - тоа е друго прашање. Некои патишта кон иднината се поплочени со горчина, со тукушто проголтан пелин. Некои порти низ кои се влегува во иднината се замандалени, особено за недоверните и далтонистите - оние кои не распознаваат ниту една боја на нормалниот живот.
Веќе утрешниот ден е иднина и пак можеме да се прашаме што е иднината? Колку минато, на прикер, има во иднината? Колку носталгија? Ако секој си врви во иднината со својот багаж (куферот не мора да е samsonite) сетики во иднината има и остатоци од минатото, од носталгијата.
Во иднината секој син патува сам со своето куферче в рака. Арно ама, од векутума века има и водачи во иднината. Сега се ептен накотени, сакаат цели народи да врват зад нив како што се врви збунето зад туристичките водичи, кои врват напред, демек на чело на колоната (уште подемек: челници) и тие, водачите, да кажуваат што треба да се види и сега и воиднината. Нема вие што да му е мислите, барем додека отпосле не осознаете дека некои од водачите, како оној кај Домановиќ, биле слепи. Парадоксално: секој слеп водач има толпи следбеници, а во толпите следбеници - толпи фанатици. Оди убеди ги, ако можеш, таквите водачи и толпи, дека на патоказот на правливиот пат по кој јурат на коњи (од сите раси, најчесто бронзени) пишува - минато, а не иднина. Во најлош случај ќе ви речат, заслепените водачи и нивните толпи, дека, всушност по заобиколен пат итаат кон иднината: првин требало да се демонтира, да се растури минатото и оп, еве не во среќната иднина - расцутени тиквичиња без корени. Е, тоа, демонтирањето и растурањето на минатото може да биде простачка работа, ама не и проста. Простачката забревтаност секогаш е обратнонасочна од нормалната линија на живеачката: ма, ќе ве убедуваат добесвест - заслепените водачи и нивните толпи - дека остатокот од животот може да сепомине во минатото! Тикви варени!
Иднината, како што велат некои учени, ја нема во изобилство. Катаден сака изборување за неа. Па и посеаното зрно не никнува туку така, лагодно - и тоа си се бори да изрти. Некои запинаат да ја садат иднината, што може да има призвук на извесна метафора. Секој има право на метафори. Па и оние кои велат дека садачите се молат да пркнат садниците - само и само да има каде да се вратат, оти низ еволутивниот процес не се доближиле сосема дочовекот, а не пак до човекољубието. А и на тој Дарвин, си велат, треба десет удри едно број!
Може ли истовремено да се живее во минатото, сегашноста и иднината? А може ли врба да роди грозје? Тој што знае да живее во сегашноста, ја знае и посоката кон иднината. И знае дека на влезот во иднитата, моми накитени, наместо леб и сол послужуваат - неизвесност. А неизвесноста, велеше Пекиќ, во суштина е поврзана со тајната на времето. Неизвесноста е тука за да се совлада. Тоа не се прави со романтични занеси и сни - кој невидел ќе види, кога ќе прогледа. Ќе да е и самата иднина тајна.
Има ли иднината име? За славниот композитор Чајковски, незадоволен од сегашноста, иднината се викала - надеж. Сега на иднината и даваат и географски имиња (пред ракаречено и додавки). Едни, кога говорат за иднината, мислат на Брисел, на пример. На други, на пример, им се врти во главите она што пошироко е познато под поимот Атлантида. Навали народе, секому секој што сака (а само на одбраните и колку сакаат!)
Во размислите за иднината се подразбираат и ѕвездочатците. И кавинетските претскажувачи, и нивните вреќи лаги што ги товараат во возовите за иднината. Штета што пругите не се побрзи - ја побрзо ќе се стаса во иднината, ја побрзо ќе се одврзат вреќите набабрени од лаги, на главната царинарница, пред да се крене рампата пред иднината.
Едно време, кога ги читавме Сеќавањата на иднината на Деникен, некои пријатели во поетски занес, малку наивен додуша, за иднината велеа дека е како девојка која ја чекаш на рандеву: веруваш дека сигурно и на време ќе дојде, арно ама некогаш доцни автобусот со кој доаѓа во центарот на градот, а некогаш и не доаѓа - или од заборавност, или од лутина. Од што треба да се заклучи дека има и иднина што се лути.
Додека во сегашноста гледаме директни преноси од разно-разни автократски балови и дивеења, ние сепак знаеме дека иднината е секогаш пред нас, ама, ете, ни било судено тадури и да се прашуваме: има ли иднина?
Ристо Лазаров
www.ristolazarov.com
(пренепечатувањето на текстот дозволено само со наведување на изворот од кој се презема - www.ristolazarov.com)