Добредојдовте на интернет страницата на Ристо Лазаров
Friday 27 Jul 2012 02:37
| Permalink
ЗАСТАНАТО
ВРЕМЕ
Едните врескаат на митинзи, другите дрдорат на
прес-конференции. Катаден. И не само денес, не од вчера. Откога почна
Транзицијата траат ривалските панаѓури. Затоа и не е баш без врска прашањето:
Транзицијата, застанато време ли е? Покрај сите времиња (минати, сегашни,
идни...) и застанато време ли има? Која му е одредницата, како се препознава?
Личи ли на застоената летна жега, или можеби на занемено пладне во каубојските
кога ни ливче не трепнува пред да почне двобојот?
Кога
гледаме што сонуваме а што ни се случува, нели посилно запнуваме да го негуваме
во минатото во оваа беспоштедна пресметка со сегашноста? А пресметката со
сегашноста, значи ли одлагање на иднината, во која на сите ни следува да се
сториме зрно песок во пустина? Може ли да се одложи иднината, ако не се одложи
сегашноста, сосе сите валканици?
Нема
меѓу нас кој да не сака нешто. Тоа што го сакаме, всушност, кажува кои сме ние
самите. Затоа и ни е дадено да сакаме нешто. Ретки меѓу нас умеат толку
страствено да сакаат, што да станат, дури, дел од тоа што го сакаат. Така на
времето велеше еден поет. На времето и поетите беа сакани. Сега се сакаат онака
патем, колку да се рече дека се сакаат, да им се поггали само суетата, но тоа е
друга тема.
Сите
ломотат нешто за слободи и правдини, сите се токмат за победници. Знае ли некој
во ова време да поднесува порази? И ако не знаат, можат ли таквите да бидат
учители на слободата? Џабе ли, кога се учи човек да скија, првин се учи да
паѓа?
Слободите
и правдините, демократијата, не се за обезначување на луѓето, не се за луѓето
да бегаат од гладта. А и каде да бегаат? Бегањето во себе, бегство ли е?
Допирањето на маглите на иднината, зацапување во слободите и правдините ли е?
Понекогаш и за мнозина – токму спротивното?
Каде
тогаш, назад? Како онаа Калина во народната песна? А и способноста за враќање
назад, нели е нова пресметка? Колку повеќе наназад, толку повеќе покажување на
напумпани мускули и растроени нерви? А не мора баш назад за да се растројат
нервите, стига се сегашните ценоскоци во фонтаните на сиромаштијата.
Низ
водената прашина на водоскоците (и ценоскоците) одвај се гледаат едно чудо
хористи, зависници од хорското пеење. Се разбира, кога диригентот ќе даде знак.
Си мислат: хорското пеење е синтеза на сите пеења. Си мислат: сите птици
гракаат, ама само оние што се во хорот се навистина ретки птици. И не е да не
се ретки. А само на ретките им следуваат добри хонорари. Другите учествуваат на
локалните натревари на аматерските хорови.
Ретките
птици, со време, се навикнуваат да летаат само високо, тамам колку да се на
дистанца од стварноста. Итаат, итаат, павтаат со тоа крилјата, дури не сфатат
дека играта завршува на рамото на баналноста на диригентите. Тогаш го истрошиле
времето за летање ретките птици. Не дека не се офајдиле малку, ама веќе не
личат ни на маалски птици, со толку упадливо искубени пердуви.
Барабар
со хорското пеење, од дамнини, се топорат и куклите на конец. Секоја политика
милува свилен конец, онака, традиционално. Некој рекол дека баш од свилен конец
се прават два типа лулки – на оттуѓување и на самоотуѓување. Изборот е
слободен, та нели за слободниот избор е борбата!?
Хористи,
диригенти, кукли и куклари и којзнае уште колку на нив слични, до
,,упицанетите” измеќари и измеќарки, во некое минато време би биле
висококвалификувани исправачи на домашните криви Дрини. А со погледи секогаш
свртени надвор, не од завист, ами, онака, наперчено – оти баш тие се одбрани за
хористи и кукли на конец.
Мнозина
иматели на веќе наполнети (од друг) кредитни картички, не дофрлаат далеку со
погледот – ако се вешти шиткачи на далекувидост. Ни стебло, ни шума гледаат и
догледуваат. Допуштаат, дури се радуваат да ги јаваат како ислужени магариња,
само и само да им се исполни животниот сон – да се чуе за нив, да се збори за
нив, макар и лошо, како што беше било речено.
Во
тек е конкурсот за совесни ноќни чувари на исчашени сништа, коишто
предизвикуваат џимкања и потења. Безбели ќе има и наградна игра со едно многу
старо прашање: оној што мисли дека ја дофатил слободата, слободен човек ли е?
На
вештите препишувачи око не им трепнува пред ваквите прашања.
Ристо
Лазаров
28.07.2012
Saturday 21 Jul 2012 12:33
| Permalink
СУФЛЕРАЈ
Се тркала животот, до последната капка минато. И до
последната дамка на и од минатото, оти минато без дамки не било минато – такви
се узусите на сегашноста. Која, пак, утре ќе стане минато. И се така во круг. А
сите кругови не се волшебни, магични. А и да се – круговите си остануваат
кругови, некои само привремено светнуваат врз спотнатите чела на
самобендисаните современи триумфалисти.
Сосе
животот, се тркалаат и прашања, цели дрвореди од прашања – оттука до Стамбол.
На пример: од каде толкав вишок на омраза, на агресивност врз минатото? Зошто и
од каде толкав кусок на знаење – не само за мнатото? Зошто некои мислат дека
толку лесно се стекнуваат тапии, мајсторски уверенија, за месење на минатото?
Гледаат ли дека конечниот производ е, всушност – онаа празна дупка што ја има
секој ѓеврек, па и ѓеврекот на минатото?
Каде
што има прашања има или барем би требало да има одговори. Јасни и гласни. Баш
како што бараат таламбасите за транспарентност од кои на луѓето им пукаат
ушните тапанчиња. И тапаништа да се, пак ќе пукнат, како кога некој тапанџија
пресилно ќе ги рокне на свадба.
Татнежите
на таламбасите, сепак, не можат да сокријат една ем појава, ем професија што се
развива во раните фази на демократијата. Колку повеќе таламбаси – толку повеќе
суфлери и суфлерај. Од што некој ќе извлече заклучок дека живееме во време –
театар. И нема да е многу далеку од вистината. Особено кога, згора на се’, ќе
осознае дека и бројот на режисерите не е којзнае колку помал од бројот на
суфлерите. Но, режисерите се друга фела, истопорена на исти даски живот што
значеле. Без оглед на нивната гнилост ли?
Суфлерајот
не е молерај, па да се види веднаш каде попуштила раката на мајсторот.
Суфлерајот знае дека без него станува карма-караши од репликите, па си ја крева
цената, а рангот, природно, си го смета – уметнички. Шепотењето отсекогаш
ималоп уметнички амбиции, нарочно во животот – театар. Има претстави кои велат
дека животот е сон, ама животот учи дека сонот, кога ќе се оддолжи, се претвора
во кома. Оди па разбуди се потем, ако си маж!
Нема суфлер што не е отровно каснат од змијата во мислата
на неговиот господар. Барем во тоа не треба да се убедуваме – дека има
господари со змии во мислите. Бродски на едно место вели дека песот си го слуша
гласот на својот господар. Така некако е и со суфлерот. Тадури, има суфлери што
го знаат наизуст гласот на господарот, пред тој да отвори уста. Тесна
специјалност на таквите суфлери им се епските успеси, расклокотените води на
залажувањето.
Има
емотивни суфлери, ама и суфлери постудени од надгробни камења. Овие студените
се прават дека не се оттука, се прават дека се само дел од публиката, ама оние
кои се разбираат од суфлерај бргу-бргу ги препознаваат. Суфлерот си е суфлер,
ако сака понекогаш и да окапе во публиката. Има и такви претставленија. Како
што има и претставленија со суфлери – двоцевки: на ловџијата му шепотат да
пука, а на зајакот да бега.
Суфлерајот
добива на цена кога ќе се згусти. Тогаш згуснува и бројот на суфлерите, а
слушачите, им стојат на располагање: како првпат да се на сцена, како да не
знаат ни зборче од текстот. Трема? Страв? Во такви ситуации, кој навистина нема
сопствен лавеж: суфлерот ли, слушачот ли? На крајот на претставата, господарот
белки нешто ќе каже и на таа тема.
Во
меѓувреме публиката е малку подвоздржана. Некои се прашуваат ни се случува ли
пред очи замена на жанрот, или што би било уште полошо – само замена на формите
на шепотење и говорење? Ако се тркалаш од сртот прудолу, има ли суштествено
значење на која страна ќе се стркалаш? И кога се тркалаш прудолу, како ли звучи
суфлирањето за триумфите, кое, подоцна, нели од суфлирање станува силна
говоранција, со мегафони и со сите салтанати?
Суфлерајот
понекогаш во силен уметнички занес си помислува дека е на директна линија со
Господ. Како од шега го прескокнува режисерот сосе неговите помошници. Збрката
е веќе замесена и тогаш Господ нека не варди и од суфлерајот, и од режисерот, а
и од господарот.
Ристо
Лазаров
21
јули 2012
Friday 13 Jul 2012 08:20
| Permalink
ПОМИЈА(РНИК)
Кој што знае
што е помија, знае и што е помијарник. И каде што има помија ( а останува помија и од
кујните на најпрочуените готвачи), не ја бидува без помијарник. Макар што не е докажано дека е добро
сета помија де се истури во помијарник. Има и други нешта што се прават со
помијата, без помијарник. Чистотата на садовите е основната поттикнувачка при
секое спомнување на помијата и помијарникот. Чистотата често пати е повеќе од
половина здравје. Затоа и сака, покрај чисти садови - и чист образ, и чиста
душа, па и чисти сметки (долга љубов)...
Има времиња кога растат количествата помија и бројот на помијарниците.
Има парадокси, во
историјата, кога баш среде сиромаштија растат кличествата помија. Тоа можеби и
не би се видело, кога наместо во пoмијарник, помијата не би се истурала секаде,
кому каде ќе му текне, со што грубо се деградира улогата на помијарникот. Или,
би можело да се рече - помијарник се прави од се’: и од контејнерите, и од задскриените
ќошиња, и од ливадите покрај патот. Ама баш од се', тадури и од некои места
каде што се збираат избраниците на народот. Вистина, на таквите места во
главната улога е пизмата, но одвреме навреме ќе се истури и по некоја помија,
без око да му трепне на истурачот, ако пак тој воопшто е и свесен дека и од
зборовите се прави помија. Чудна помија: од остатоци од пизма немерена и од
хистерија. Навистина чудна помија: живо сведоштво дека има и такви кои по
мермерни скали и црвени теписи се качуваат угоре, на важни места, без да си го
понесат со себе врзопчето домашно воспитание. Првин се изодува патеката на
домашното воспитание, а многу отпосле блескавите патеки на моќта и надмената
дрскост. Тие чекори секој мора да си ги помине сам, шашмите тука бргу
излегуваат на бела виделина и ги покажуваат сите дупки за кои наивно се мисли
дека моќта магично ги покрива, онака - окус покус препарандус и нема веќе дупки
во домашното воспитание. Мижи Асан да ти бајам!
Кога не се избира, дибидус не се избира каде се истура помијата на
домашното невоспитание: врз луѓе угледни, врз луѓе постари, тадури и врз луѓе
мртви. Се разбира, не мора секој да ги сака луѓето умни, угледни и постари, ама
тоа не значи дека секој може да им истура помија врз ликата и делото. И кога си
им рамен на нив не бива така, а не пак кога не си им до колена. А за мртвите
пак, сетики не се вели од дамнини, од кога постојат мртвите - за нив само
најдобро.
Арно ама, ние
не би биле ние ако кај нас и мртвите не треба да бидат претпазливи и да се вардат од бесот на истурачите на помии. И да е
барем само од нив. Не им е лесно на некои мртви кај нас, каде што - да се
парафразира еден умен - бргу се стемнува.
Почитувањето на мртвите Софокле го беше нарекол свет закон, ама кој ќе
се бафта сега со некој си Софокле, кој, не знаел, на пример, дека почитувањето
на законите може да биде селективно, што не ги исклучува и светите закони.
Инаку, меѓу истурачиte на
помија ќе препознаете и горди
почитувачи на антиката,
ама, ако се може - без оваа мисла на Софокле и неговите Антигони и други
хероини. Стига им е ним Охридско лето и фестивалот на античка драма во Стоби.
Да се допрецизира, за секој случај: античкиот локалитет Стоби, а не истоимената
винарска визба.
Истурачите на помија често се доброволци, често се луѓе од задача, а
кога убаво ќе се погледне - не им е целта да го вџашуваат недолжниот народ,
туку многу повеќе да продрат, да го раздробат здравото ткиво на општеството.
Кој ги создал такви какви што се? И каков одговор очекуваат: на помијата со
помија? Кога сите би се
препелкале во помијарникот, значи ли
тоа дека всушност никој нема да е извалкан од помија, дека сите се исти? Со таков есап на ајван пазар
не се излегува, а не пак да се влегува во политички супермаркет.
Така било судено: во живеачката да набасуваме на непријатни миризби, ај
да не се рече смрдежи, од разни помии, за кои веќе е кажано дека се истураат и таму каде што не треба, а
и врз луѓе врз кои не треба. Да се тешиме ли со сознајбата дека еве и во овој
миг, додека се привршува овој текст, сегашноста бргу минува и станува минато? А
секое минато на буди чувство на гордост, има и минато од срам и за срам. Од
помија минато никој не неправил.
И истурачите на помија, се разбира, стануваат невидливи, безимени и
безначајни сенки. Скраја да и е ладовината на иднината од таквите сенки.
Ристо Лазаров
14.07.2012