Archives


Search

Добредојдовте на интернет страницата на Ристо Лазаров

ИДЕНТИТЕТИ

Всушност, којшто прави овие две децении, ние таа пак таа – тиради за идентитетот, интегритетот, суверенитетот. Многу зборови, малку фајде. Како што одминува времето, се’ понејасен ни е овој расчекор. Муабетиме во нови, модерни кафулиња, на улици со сменети имиња, ама како да седиме во минатото. Тешко ни оди одлепувањето од минатото и залепувањето за иднината.
         За идентитетите, си велиме деновиве со пријателот, се напишани томови и томови умни мисли. И не дека не се прочитани, макар што некои главатари не се баш по читањето книги, ама белки имаат и по некој советник – читач. Го спомнуваме Амин Малуф, неговите дамнешни ,,Погубни идентитети” кои вреди (и треба) одново и одново да се препрочитуваат, да се цитираат, да им се посочуваат на потенцијалните читачи. И не е само Малуф распнат во одгатката на цивилизациското распетие меѓу минатото и иднината.
         Глава не се крева од армиите бранители на идентитетот. Колку подлабоки корени ако сме имале, толку поцврст ни бил идентитетот. Свесно се прескокнува урокот дека така стокменото сфаќање од идентитетот прави – лажен пријател. Лажните пријатели се татковци на лажните занеси, на самовеличењето, а често и на напакостувањето другему. Лажни пријатели, лажни времиња, лажни идентитети. Расцут на фантазијата за предците – овенување на непобитната реалност дека сите ние, сепак, сме синови на своето време. Така беше бил рекол некој историчар, не некој претскажувач на иднината.
         Нагласката на нашиот длабок корен, може да создаде и вишок на нетолеранција – и кај нас, и кај оние кои живеат со нас а си имаат друг корен. Кога ќе се стаса на тоа дереџе, обично е доцна да се види дека немала баш голема смисла толкавата заслепеност од минатото. Не треба да се заборави дека понекогаш и од иднината се прави Ватерло. Кој прв почна – тоа е наслов за в театар. Секоја чест на насловите, ама животот сепак не е театар. Од таквото минато времето прави бледи, речиси бесмислени спомени. А минатото е минато по неговите големи моменти. Тврдините на минатото не се задолжителбо тврдини на фанатизмот, напротив.
         Вреди да севезден да се прават напори за идентитетот да се говори во идно време. Тоа не значи кревање раце од минатото, туку просто свест дека некако не го личи човек повеќе да е обземен со минатото, отколку со својата иднина. Иднина која не го анулира континуитетот, но која е сосема свесна за длабоките преобразби како sine qua non. Иднина која ќе умее да го прескокне јазот помеѓу она што навистина сме и помеѓу она што посакуваме да сме. Огледалцето коешто кажува најубав на светот кој е, не е патоказ кон иднината – води во обратна насока.
         Наспроти сите популизми кои запнуваат да се прикажат како знак за распознавање на нашето време, ни би ни личело да сметнеме од ум дека сепак живеем, како-така, во времето на поединецот. Навивачките маси, и покрај сиот налет, не можат да го згмечат идентитетот на поединецот. Не толку одамна, Љоса беше ркол дека идентитетот е нешто што му припаѓа на поединецот, а колективитетите него го губат оној час кога ќе го надминат племенскиот начин на живот. Богатството на идентитетскиот колорит е во континуитетот кој и нема идентитет, оти, заправо, ги има сите идентитети.
         Идентитетот е грдолик ако е квота.
         Идентитетот е грдолик и ако е топорење на мнозинството.
         Идентитетот е е само собирање, секоја математика познава и одземање, делење, множење. Секој живот познава и давање, тадури и откажување од своето битие. Не во името на апетитите на другему, ами во името на модернизацијата, во името на новиот ден.
         Тој, новиот ден, не е безбоен, безмирисен и безстожерен. Скраја да е. Јазикот, да речеме, е еден од основните стожери на новиот ден. И на идентитетот, се разбира. На културниот идентитет. При што се подразбира постоењето на јазична разноликост. А и разноликоста си има свои стожери.
         Надежно звучи сознанието дека се уште има време да поитаме кон вистинскиот извор: брзаците коишто потекуваат од него не се само обична глетка за восхит, ами многу повеќе туку животворна притока која се влева во регионалните, па и пошироки текови кон утрешниот ден.

Ристо Лазаров
18 август 2012

ЦРНОРИСЦИ КУКАВИЦИ


Приказната за Црноризец Храбриот е исправена во историјата. Современиве наши црнорисци се кукавици од највисока категорија: немаат ни микрон светлина ни во очите, ни во душата. Зад поданичкото егзекуторство се кријат вистинските налогодавачи, како самите да си знаат дека немаат образ за покажување.
Затоа оваа нашава, тешко ја бидува без капки страв во кислородот, без густи и темни облаци на очајот. Некои облаци се градоносни, пустошат по полињата на цивилизираната живеачка, дерман се нема од нив, ама, изгледа се преценуваат кога си мислат дека и чаре се нема од нив. Денес тешко да те тресне мака, а да не може да се најде чаре. Во дваесет и првиот век сме, сепак.
         Облаците на очајот имаат некаква специфична улога на патокази – ги насочуваат црнорисците, а тие се котат правопропорционално со облаците на очајот. Над таквите облаци – господарите-алхемичари, кои очајот го преименуваат во општонародна среќа. Поточно, го прекрстуваат, оти господарите-алхемичари многу љубат да се прикажуваат како се крстат. Затоа и одат в црква, да ги сликаат како се крстат. Личотии едни, уште за сликање се!
         Црнорисците, значи измеќарите на господарите-алхемичари, не би биле црнорисци ако не се прикажуваат како осветлувачи, небаре носители на олимпискиот факел. Направи првин политичка чадна завеса, па после дувај, дувај од силно посилно, да се расчисти чадот, да блесне светлината. Нивната, црнориската светлина.
         Црнорисците се љубители на страв и покорност. Инаку те лапна ламјата, ти ставаат се што имаш да блеска на најсветлата светлина. На таквата светлина се ничкосува приватноста, ама буи омразата и одмаздата, како чудотворен лек за некакви црнориски фрустрации од детството, за некакви заблудености од сегашната моќ. Ни се може и што ни можете – е еден од главните подвижнички лозунзи на црнорисците, ѓоа осветлувачи.
         Црнорисците, ѓоа осветлувачи, предат како стари, црни мачори. Ѓоа отпетлуваат историски клупчиња, за сметка на сегашноста и иднината.
         Црнорисците, ако без никаква потреба ти тропнат на врата и ги избркаш, каков што е домаќинскиот ред, ќе измислат потреба и ќе се обидат да ти влезат низ пенџер, низ оџак, низ ќенеф, ако така е речено. Само забораваат дека мнозина не се плашаат кога ќе видат глувци, стаорци мизерни, црнорисци.
         Пак се на оро црнорисците. Им потскокнуваат крастите. Веселнички, туку така, на оро (за ,,шизење” не ги бива) смислуваат нови основани сомненија. Дела не се потребни, и сомненијата вршат работа. Сега да се правело толку масраф за некакви тајкуни и комуњари – дваесет години по падот на комунизмот!
         Насладата на црнорисците е комплетна кога ќе им дадат табло и на него ќе лепат што сакаат, кого сакаат, колку сакаат. Тамам толку, колку латетно да се ќеифлии господарите-алхемичари.
Во меѓувреме, мнозина од веќе подготвените за истопорување на интернет-таблоите на црнорисците, сфаќаат дека подземи им е каде-каде подобро отколку во шуплите глави на црнорисците,а и на нивните господари-алхемичари. Црнорисците тофаш збеснуваат, ако треба ќе смислат пропис што нема да ги остават на раат ни оние подземи. Нема бегање од раката на црнорисците, едно време некои од нив се перчеа дека долга била таа рака.
До кое колено? – се прашуваат оние подземи, или оние кои веќе кинисале по нивниот пат. Оти, нели велат дека мисијата на црнорисците била света, помирителска? Првин силеџиска, па помирителска?
Сега би можело цинично да се каже – лесно им е на оние подземи, навреме го фатиле патот. На другите, пред наездата на црните стаорци, им преостанува прашањето: што ќе донесе утрешниот ден? За задутре е рано да се мисли.
Шуќур што на црнорисците не им се свртеле в глава границите. Тие се отворени, а гледаме, штоако со натажени очи, дека младите знаат што да прават кога се отворени границите, додека црнорисците, ѓоа осветлувачи, веселнички потскокнуваат на своето оро. За ,,шизење” сепак нема да ги биде – ем им е таква семката, ем им е доцна. А можеби им е и рано, отшто тие љубат да живеат во минатото. Во сметилиштата од минатото исе уште има место за секаков, па и ваков безумен активизам и занес, кој исцело треба да се игнорира. Со една попатна напомена: си доаѓа, кога тогаш, колце на тркалце.


Ристо Лазаров
11 август 2012


НОВОПРОИЗВЕДЕНИ

На времето, во бившата ни татковина од која историјата исечка вкусна салата, на времето, значи, имаше некакви свечености на крајот на учебните години во воените академии, кога дипломците ги "произведуваа" во чин потпоручник. На тие "произведувања" се зачнуваа генералските соништа на тукушто "произведените".
                Времињата се сменија, многу матежи протекоа низ реките, сега ту имаме ту немаме воени академии, ама "произведувањето" во чинови не сме го заборавиле, макар што она другото производство, сосе БДП-то, нешто ни трокира, ни опаѓа. Ни опаѓаат и некои други работи - од некогаш бујните коси, па се' до моралот на пример, а и до меракот. Другото и така и така, никој, нели, не е совршен, ама меракот не е за паѓање, сак'н!
                 Нема-нема, туку некого ќе произведат во писател, друг сам ќе си се произведе во принц на нешто што и тој самиот не го разбира, трети веќе се станати плоштадски излагачи на бронзено-мермерни делкања, и се' така, од тука до Охрид преку Зајас.
                  Произведените, откако ќе ја изглодаат фрлената (одозгора) коска, без вина виновни си мислат - дошло време и тие да произведуваат некого: во епигонче, во гласачко шрафче, во гениј во изградба. Регистерот на лажните ветувања е бесконечен, што, да биде белјата поголема, воопшто не значи дека производството подзастанува, производството во тнр. духовна сфера. Напрптив.
                  Новите производители првин ги плукаат оние постарите: срам и арам да им било, кај баш нив ги избрале, тогаш, одамна, за шефчиња и директорчиња, небаре намерно било тоа, за сега да не можат на раат да си произведуваат нови послушници и извршители. Бре, бре, колку видовити биле старите "произведени" - уште тогаш знаеле дека се' ќе отиде во мајчина му, па правеле од криви врби шупелки, како некадарни да бидат искомпромитирани кога подоцна, среде расцутот на демократијата, ќе се пројавуваат како нови "производители" или производството ќе го туркаат потајум, по мрачните подруми на зломислата.
                 На оние кои сега со леснотија се "произведуваат" им се фрлаат коски, секогаш една коска на две кучиња, очи да извадат за неа, до крв да се испокасаат каде што ќе стасаат. Колку повеќе крв во борбата за една обична коска, толку поголема наслада на нарачателите, секогаш мандарински замислени за судбината на народот и за бојата на иднината. Не е ни чудо што борбата на кучиња станува врвна атракција во некои наши предели. Паѓаат големи облоги додека кучињата крварат.
                  Колку што вреват на борбите на кучиња, новопроизведените уште повеќе милуваат да мудруваат кога борбите ќе стивнат. Сe мачат да кажуваат зборови што треба да се кажат, што ќе им ги разгалат ушите магарешки, ја, онолкави, на нивните главатари! Да им го направат ќеифот на главатарите измислуваат дури и сонови, божем којзнае каков ќелепур е тоа.
                 А ќе уловат некој слободен миг, новопроизведените навалуваат да се сликаат: сликите им излегуваат наместени, позираат како што ќе им текне и каде што ќе им текне, пред паметниците за чиишто фалби си ги одрале грлата, а и пред сите недвижнини што ги стекнале сега, во најново време, со толку труд и мака, просто да ги жалиш и да не успееш да ги дожалиш, толку што се измачиле! Позирањето ретко кога било неконјуктурна работа.
                Тие весело си позираат и воопшто не забележуваат дека оклината ни станува едно огромно живеалиште на простаци и примитивци, предводени од новопроизведените. Местото за живеење ни станува како измислено за будалетинки од секаков вид.
                Будалетинки, будалетинки, ама не ептен будали, кога за занимање го одбираат новопроизведеното, исто така, канење - да мразиме заедно, да пизмиме заедно, не мора баш да знаеме што и зошто, ама да мразиме, во името на иднната. Новопроизведените, баш кога ќе помислш дека ти се насмевнува среќата, ќе пуштат патот да ти го пресече некој ќумур црн мачор.
                  Некои од новопроизведените бргу-бргу, уште не огреало сонцето, стануваат експерти за поткревање на етничката гордост и за врзување јазли на меѓуетничката нетрпеливост. Доктори, професори - новопроизведени, барем сега таа работа врви лесно и набрзинка, иднината нeма време за чекање.
                  Белосветскте експерти се трпеливи трагачи по аргументи, а нашите новопроизведени веднаш стануваат вреваџии кои проповедаат живот еден против друг. Кој го ферма Рацин и неговото "цел свет куќа ми е", од многу брзање новопроизведените експерти немале време за Рацин, ни за Конески, ни за другите. Еден ден, можеби... се' бидува н овој бел свет. Поголема им е радоста кога ќе им намигне некој главатар, отколку срамот што не го прочитале Рацин. 
                 Новопроизведените паралелно живеат најмалку два живота: претпладне, додека го сркаат утринското кафе, се нуркаат во фонтаните на животот, а попладне, додека локаат жолта или некое ново сортно вино, од очите им искри омраза. Гага пијачка, гага омраза.
               Плоштадите и шеталиштата ни се прeплавија со шиткачи на погрешни идеи. Мислители биле, велат. И како такви, си мислат, им е дозволено да кажат се'. Небаре мислата е еден обичен петочен прдеж. Од толку и такво мислење, на новопроизведените не им текнува една илјадапати проверена вистина - погрешните идеи завршуваат со крвопролевање.
                Новошроизведените сакаат да бидат опкружени со муви без глави.
                И други нешта сакаат.
                Овде веќе залезите на донесуваат романтични воздишки. Испаднале некаде по пат.
                А и не ни личи на годините да расадувамe лажни надежи.
                Ќе биде што мора да биде, рекол мудриот поет.


Ристо Лазаров
4 август 2012
See Older Posts...