Одмолчена

odmolcena


Песни од молчење

ПЕСНИ ОД МОЛЧЕЊЕ




КРАЈОТ НА ДВАЕСЕТИОТ ВЕК

Кога го бомбардираа Белград


Саноќ на небото челични гарвани гракаат
Јанѕи смртоносни на ѕвездите им праќаат

Саноќ во сните ни прскаат шрапнели
На врвот на сонцето цутат божури бели

Саноќ се засолнуваме во старите песни
Ги ишкаме лошите сни и ѕверовите бесни

Саноќ здодевно клопоти клопотарецот на бравот
Сите си мислат: му го одзема обликот на стравот

Саноќ ги пиеме седумте чаши на гневот
Мефисто се кикоти, си го чешка мевот

Саноќ во облаците мршојади играат, акаат
Крв од казаните на изгрејсонцето макаат.

Саноќ жарта ни жеже: соседите кога ги толчат
Музите сака да се простум и не смеат да молчат

Саноќ се размножува, ене, небескиот далечен екот
Да му се плукнам на светот и на ваквиот крај на векот

март 1999.






ПЕСНА ОД МОЛЧЕЊЕ

На Даринка Јевриќ во Приштина


Долго ја молчам оваа песна
и раната веќе не ти е пресна

Тревожно бијат Дечанските ѕвона
фреските снеможени, солзи ронат

Шугави времиња, згмечени кожури
крв во корењето на новите божури

Кајшто било жито барут сега сеат
под ѕвездите мртви стражи бдеат

Стаписана си, среде велигденски пости
пред твојата порта сурија неканети гости

Ко вчера и денес, златна сестро
песната ти е најсигурно место

Крепи ја скршената душа
Евридико, во крвој до гуша

Кога да е, в мугри пред првите петли
ѓаволите ќе ги сметат нашите метли

март 1999.







ОТВОРЕНА ВРАТА

Една ноќ,
среде бомбардирањето на Белград
сонував како сама се отвори
влезната врата од мојата куќа.
Низ неа почнаа да влегуваат
сите мои пријатели од Белград:
писатели, новинари, келнери,
возачи, таксисти, артисти и спортисти.
Потем, белградските пријатели
почнаа да ми се маткаат
низ страниците на книгите
што се обидував да ги читам.
И ноќум, во огледалото во бањата
редум ме пречекуваа
белградските пријатели.
Ете така, куќата ми се преполни
со пријателска нежност
и скадарлиски лумпувања.
Оттогаш престанав да се бричам
и мојата несоница стана брадосана.
За секој случај,
вратата на куќата севезден е отворена.







МОСТОВИТЕ НА НОВИ САД

на Ѓорѓе Балашевиќ


Утре пак ќе држат здравици, тостови
оние кои денес ги урнаа сите мостови

Утре уривачите ќе велат: река без мостови
ми ти била како Велигден без големи постови

Утре најпосле ќе се види: сторија што сторија
ем сме посиромаси, ем сме побогати со историја

Утре на речното дно рибите бомби ли ќе пасат
и ќе има ли нови песни од злото да не спасат

Утре на старите багреми славеи пак ќе пеат
и вљубените под нив од бакнежи ќе се греат

Утре на мостовите ќе се пеат некои нови рими
како да немало денес ни бомби, ни кочан-зими

Утре пак ќе се премости големата река
и пак на другиот брег убавица ќе чека

А задутре пак ли ќе ја уривате новата градба
и пак ли ќе ја скоривате вековната страдба?

ноември 1999.







ХОТЕЛ МОСКВА

по цели десет години
со горан бабиќ се сретнавме
во бистрото на хотел москва
во престолнината на заедничката татковина
што арамиите ни ја украдоа од пред очи.

ми рече: името на кафеаната
најмногу пасува на нашето потонато минато.

му реков: општо познато е дека
револуциите имаат и други имиња.

потоа прикажувавме малку
за емигрантските дворови кај бајлониевото пазарче
во кои се распослани како алишта за сушење
и многу македонски судбини.

ми расправа дека најголема желба му е
да си поигра, еден ден, со правнукот
во емигрантските дворови
кај бајлониевото пазарче
и да му ги одгатнува на правнукот, низ игра,
тајните на андриќевата проклета авлија.

му расправам дека одвај чекам
да стасам до пензија
и бргу-бргу да заминам во охрид
и севезден да го пулам и да го слушам езерото.
дали му реков, дали помислив само:
идеалите исчезнуваат како снеговите на сонце
на што тој веднаш вистински се расрди.

обајцата знаеме дека нема
насилно враќање во стварноста
и обајцата го знаеме предупредувањето
од евангелието на марко:
ако едно царство се раздели на делови
еден против друг
тоа царство не може да се одржи.
така е и со царството на желбите.

дури на разделба
таа есен уште еднаш се уверивме
дека од хотелот москва во белград
по улицата балканска се оди само прудолу.
по улицата разулавено трчаа едночудо еднорози,
низ олуците едностојно истекуваа спомените,
а нас ни дуваше ист ветар во грбовите
додека се наведнувавме да си најдеме паричка
или пак да си фатиме живо петле
кое во заслабените срца ќе ни пее кукуригу.

октомври 2001.

Писма

ПИСМА




ПИСМО ДО БРАТ МИ ВО ТУЃИНА

белким ќе помине сево ова
и тогаш пак ќе им се вратиме
на спомените од детството
во кои црешите на соседите
беа и наши цреши
а децата од соседството
си ги црнеа устите
од црниците во нашиот двор.

сега, брате,
ние сонуваме во зли времиња:
татковината ни стана
земја на лоши соништа
а на јаве има с# повеќе луѓе
околу с# попразните канти за ѓубре
и ним никаква утеха
не им е непобитниот факт
што гладните луѓе
никогаш не се џимкаат во сонот.

белким ќе помине сево ова
и тогаш ссветот ќе продолжи
да се потресува од лудите крави
а ние ќе седнеме на ладна бира
и ќе се прашуваме:
чуму добрината? чуму разумот?
и зошто луѓето на стари години
ги тераат да убиваат
и да престанат да мислат?

сега, брате,
татнат македонските планини
а живеачката ни е полна
со ужасни смрдежи од расипани јајца
и со проливи од конзерви
со изминат рок на употреба.
старите прашања имаат нова тежина:
дали ни е судено секоја генерација македонци
да проаѓа низ нови дележи на татковината?
и старите распаќа севезден се обновуваат:
да станеш никој и ништо
или да му ја спраштиш за Австралија, на пример.

белким ќе помине сево ова
и тогаш пак ќе бидеме спокојни
како лебедите во езерото во септември
тогаш ќе се нурнеме во тишината
па ќе му удриме едно долго молчење
да ги одмолчиме на раат уште еднаш
сите наши несоници
и сите лузни на татковината
и мудро ќе заклучиме
дека браќата се браќа и кога молчат.

сега, брате,
само невините се без докази
но тие и онака први умираат
а децата порано се распуштаат
од училиштата без да ги научат
сите лекции по историја.
како што знаеш,
никогаш не сме биле скудни со историја
ама сега ни треба троа повеќе дождец
да не пресушат нашите езера
коишто и онака веќе се престорени
во мрестилишта на сомнежите.

белким ќе помине сево ова
и тогаш јас пак ќе ти расправам
што е дрво без корен
а ти пак ќе ми расправаш
што е корен без цут.
можеби би филозофирале малку
за тоа колку пати во историјата
на дождовите им успева
да го избришат времето и сеќавањата.

сега, брате,
баш кога цутат липите
гарежи ни го ничкосуваат небото.
ни велат дека помнењето
било штетно за оние кои сакаат да живеат
и дека само заборавот
би можел да биде излезот.

белким ќе помине сево ова
и тогаш неоти полесно ќе се дише
ама барем ќе им се вратиме пак
на заедничките книги
од семејната библиотека:
ред брехт, ред борхес
и с# така со ред
до највисоката кота
на македонската крвава постмодерна.

белким ќе помине сево ова.

Oхрид, 10. јуни 2001.







ПИСМО ДО СИН МИ ВО ТУЃИНА

немај гајле, единствен мој!
ќе го прегрмиме и ова
и пак ќе појдеме двајцата
преку мостот на реката Вардар
и на бит-пазар ќе купиме првокласен бостан
па во нашата стара слаткарница
ќе си се честиме по еден сладолед
да си ги разладиме зовриените души.

а гледаш и самиот:
излегуваат од заборавените дувла
и ни лазат врз живеачката разни гадинки.
на улиците има превртени киосци,
искршени излози и смачкани желби
и веќе се преполнува чашата пелин
што во историјата може да ја испие еден народ.
навикнати сме од дамнини да биде така:
сите да се наопаку, а ние терсене,
поповите да ломотат бунтовно
а студентите да молчат.
кај нас севезден расте бројот на тажните
и уличните свирачи
раздаваат тага и штама
и сите си се маткаме
дека зјапаме организирано во една,
а всушност, секој си ја пули
својата замислена точка
и секој знае дека колку опули
толку и црни точки имаме
и пред нас и зад нас.

немај гајле, единствен мој!
секое зло има почеток и крај
и ние пак ќе појдеме двајцата
како некогаш во градскиот парк
и ќе си ги кинеме грлата на стадионот
навивајќи за нашите
а мајка ти потем ќе ни се исчудува
колку лесно запаливи ни биле страстите
и колку не сме внимавале на хигиената
кога сме купувале валкани семки за грицкање
баш од семкарите на стадионот
а не од оние увезени од грција
во вакумирани најлон кесенца.
уште отсега знам дека
кога ќе минуваме низ паркот
ќе ме прашаш навистина ли биле на времето
толку волшебни кебапчињата во “кермес”
и колку векови треба да поминат
за вие да ја почуствувате сласта
на кебапчињата во “кермес”.
знам и дека ќе ме прашаш
што народ сме кога сами си ги уриваме
паметниците на хероите во паркот,
знам дека ќе ми плеснеш в лице
многу работи за твојата изгубена генерација,
ама важно е што пак ќе врвиме заитано
низ градскиот парк во скопје
и што додека не држат грлата
на стадионот ќе навиваме за нашите.

а знаеш и гледаш и самиот:
сега се играат некои
лажирани натпревари
и затоа стадионите ни се празни,
празни ни се и дворовите, без шебој
а празни ни се и породилиштата
и целата држава ни личи на пенелопа
која нема друга работа па го чека одисеј
заталкан низ морињата на безизлезот.
се тешиме дека татковината
за која учителките на сите поколенија
им велат дека е најубава
до века ги чека своите чеда
и дека среќата се насмевнува
кога воопшто не ја очекуваш.

немај гајле, единствен мој!
бргу ќе го прегрмиме ова
и ние пак ќе седнеме на иста маса
и ќе гледаме низ прозорец
како дождови ни ја наврнуваат татковината
и ќе гледаме низ прозорец
како клапнале од неработа
крановите од тв оето детство
а ако погледнеме подобро
ќе видиме на тротоарите
едночудо накиснати сни
и едночудо пропаднати гатачи.

а гледаш и самиот преку интернет:
на телевизија не мавтосуваат
дека дошла обновата и изградбата
дека кошничките на нашите црвенкапи
претежнуваат од големи надежи.
овде сите гледаат вести на телевизија
и грицкаат чоколадирани лешници
набрани во Маврово.
овде на детулињата кога ќе се препнат
с# уште им велат пу-пу, ќе си најдеш паричка
овде сепак мнозина веруваат
дека што и да се случи
пастрмката во радика ќе преживее
овде кога се вози автомобил
не се гледа во светлечките реклами на патот,
сите се вардат да не треснат
во ендеците на историјата
оти знаат дека во македонија не е баш сигурно
дека во случај на спор
е надлежен божјиот суд.

ич да си немаш гајле, единствен мој!
македонија и онака секогаш се пишува исправено.

Охрид, на Св. Пантелејмон 2001.







ПИСМО ДО ДРУГАР МИ ВО ТУЃИНА

што да ти кажам и како да ти кажам:
изгледа дојде време да го обереме бостанот
и дај боже сега да не ја скинеме зелена.
уште малку, па ќе рѓоса катинарот
на твојата родна порта
а во дворот се распослала старата тишина
што одвреме навреме ја параат
само звуци од сирена.
бензин на пумпите има
само за приоритетните возила
меѓу кои од неодамна ги вбројуваат
и црните лимузини на погребалното
а обичните луѓе ги штедат последните литри
за не дај боже, за некаков бегалски карван,
скраја да е.

велат, носталгијата пуштала длабоки корени
и ти најдобро знаеш колку тука помагаат
електронските пошти и дали оттаму
ова што ни се случува личи на сурова реалност
или пак на виртуелност и видео-игра.
како и да е, нови крлежи се гнездат
под мишките на татковината, другар мој,
и ние полагаме колективен испит по истрајност,
лепиме плакати со оптимистички пораки по ѕидовите,
како старите атињани се собираме на плоштадите,
и палиме свеќи во слава на бранителите,
со поцрвенети очи
слегуваме и во визбите на времето,
слегуваме прудолу и прудолу,
кон центарот на земјата
и сал туку се крстиме и се чудиме
оти исчудувањето во вакви времиња е најдозволено.

што да ти кажам и како да ти кажам:
секое утро се разбудуваме со стенкање
- зборовите ни се сардисани
а кафињата ни се одамна само горчливи.
секое утро започнува со општо молчење
(и петлите не кукуригаат од солидарност)
и се бара јунак кому ќе му стиска
да го вклучи радиото
оти баш утринските вести може да се црни
и да јавуваат за нови жртви
та затоа радиото наутро личи
на гола жица со струја што не смее да се допре.
секое утро остатоците од нашите немирни соништа
ги оптегнуваме на жиците на коишто сушиме алишта
и го премеруваме растојанието
меѓу нас и нашите соништа.
ова утро некој рече оти сонил
дека сите сме слепи патници
во налудничавиот воз на историјата
и баш кога сакаше да го спомне
отправникот на возовите со црвено капче
видовме како една чучулига се сплеска
на ветробранското стакло на локомотивата
и с# уште се обложуваме
дали тоа се случи во сонот на раскажувачот
или во нашето спелскано јаве.

сега гледаме дека иднината можела да има лузни
и сега гледаме како се прават тие лузни.
сега се прашуваме што беше тоа ден без рана
и сега воопшто не се прашуваме
зошто постојано расте увозот на хируршки конци,
сега гледаме дека меѓу чеканот и наковалната
не било само стилска фигура
и дека цел еден народ
може да биде играч на жица со врзани очи.
и ѕвездите емигрираат од нашето небо, другар мој.
тука ептен зачести магарешкото рикање
а и раскалашените танци на искусните ѓаволи.
тука веќе и мртвите не се на раат,
а секој ден има нови конкурси само за гробари,
на секое дрво има и јамка
и секоја ритка ни е нова голгота.

што да ти кажам и како да ти кажам:
дошло време да пекаме по северните земји
на кои им се смеевме дека немаат ни сонце, ни небо.
сега на нашето небо орли распавтале крила,
галебите бараат заклон, а лебедите молчт од мака
додека луѓето од светската асоцијација
за заштита на белите и нежни птици
преку викендите се излежуваат на нашите плажи,
гнетат диви сливи и мушмули,
а навечер грицкаат печени пченки.

можеш да замислиш какви сме и на што личиме
кога пред наши очи улавите ги преобразуваат умните,
кога не глувци, ами стаорци орото ни го водат
а роеви скакулци ни ги ничкосуваат полињата
и роеви комарци ноќум ни ја цицаат крвта
додека сите се преправаме дека спиеме како бајчиња.
грмушки имаме, зајаци и еребици немаме.
далјани имаме, пастрмки и јагули немаме.
а можеби наближува денот кога и мечти ќе немаме.

што да ти кажам и како да ти кажам:
речениците ми се испрекинати
а при крај ми е и шишето црно мастило.

Летото 2001.







ПИСМО ДО ШКОЛСКИТЕ ДРУГАРИ ВО РОДНИОТ ГРАД

сетики, така на било пишано:
цел живот постојано да се качуваме на исарот!
кинезите имаат година на змијата и на желката,
а ние имаме година на разнебитувањето на татковината
која се совпадна баш со триесет и петата година
од нашата матура.
пак не можеме да се изначудиме:
лето е, а ноќта е неспоредливо подолга од денот!
а, помните, не можевме да се изначудиме
како тоа оној пилот кој го надлетуваше градот
не се одѕиваше на нашите извици: “чичко, пушти летки”.
пилотот не пушташе летки, а ние бевме разочарани
и си пуштавме бродчиња од хартија во плитката река
која се влеваше во поголемата,
па поголемата во најголемата,
а најголемата во нашето единствено море.
помните, секако, дека многу се исчудувавме
како тоа “се скина лентата” во старото кино
среде филм, баш кога младичот требаше да ја бакне женската!
вака-така, ќе излезе дека ние, всушност,
цел живот се исчудуваме,

некој како да копа бездна во нас и во нашите спомени
и како да сака пак да н# слушне како декламираме
деновили се, денови!
на нашите стари места сакаат да насадат
стебла со исушени гранки,
сакаат езерата да ни се сторат црни,
сакаат сонцето да ни истече
како дождовница низ олуците
и така збунети, без езера и без сонце,
да доживееме колективна вртоглавица
и сликите од детството
да ни ги престорат во фатаморгана.
времето е вкочането:
одвнатре сивило,
туѓа миризба во воздухот,
очајни крици на птиците,
уште еден обид да & се противречи на смртта,
жега е, а нашите деца не играат топка
- се туткаат во подрумите
како споулавени сенки откачени од сончевиот систем
и на нови ноти ја пеат онаа старата:
што кучиња лајат мамо, лоши луѓе идат…
чудни песни пеат нашите деца
а ние потајум се гордееме
што имаме куќи со убави, конфорни подруми.

сетики, пак се качуваме на исарот,
си подаваме рака и се мачиме да се извлечеме од тагата.
се мачиме и да разбереме
наш ли е оној брод на хоризонтот
и зошто плови во место
а и зошто околу нашиот брод
веќе не летаат бели галеби.
се мачиме да ја исчистиме од молци
нашата книга на впечатоци
за почетокот на третиот милениум
небаре тоа ќе ни помогне да го разбереме
молкот на власта по смртта на воините.
се мачиме да најдеме стар грамофон
и да се правиме малку важни
пред селските турбо-фолкери
па да си го пуштиме Хајдн,
како некогаш во старото музичко школо,
па да исполегнеме топтан на ливадите од детството
и да си преповторуваме во себе до бесвест:
не се предаваме, но сакаме мир
како што ги преповторувавме песните
коишто здодевната професорка по литература
н# тераше да ги учиме наизуст.

понекогаш, таков е животот:
пукнатини во јавето, пукнатини во сонот.
нов ден, нови инвалидски колички, нов очај,
ушите ти пукаат од биењето на камбаните.
понекогаш законот на гравитацијата
се сведува на спуштање нови ковчези
во новите гробови
и тогаш е џабе свртувањето назад.
понекогаш иднината
се комарите и лагите од 1913-та
и населби со разурнати куќи.
понекогаш, како сега,
ни прилега на годините
да бидеме исправени и внимателни
и да ја издржиме оваа одвратна тишина,
без боја и без мирис.
цонекогаш, ете,
цели народи талкаат без компас
со знаме побелено од сонцето
и дерман немаат дали во шумата ќе го сретнат
волкот што и го покажа на црвенкапа
патот до куќата на баба & .
баш тогаш ќе се најде некој
да отекува дека читал за народи
кои имале и појаси на невиноста
и појаси за спасување
ама сепак потонале
во океаните на заборавот.
знам, знам: понекогаш ни е тешко
да ја именуваме нашата немоќ
како што своевремено ни беше тешко
да одгатнеме зошто сме исплештени
и зошто лицата ни се начичкани со мозолци.
дотука не додува ветрот
што пред очи ни ја молзат татковината
како да сме во длабока хипноза.
Другари мои, сега убаво се гледа
на фотографиите од детството
дека уште тогаш лицата ни биле загрижени
ама што знаеле малите деца
дека можеш ем да се смееш, ем да си загрижен.
сега утрата ни се оковани во олово.
сега сите сме пациенти.
сега сите си спомнуваме
дека бегавме од часовите по хемија и математика
и можеби затоа не знаеме да избегаме
од овој час по сурова историја.

сетики, така ни било пишано:
пак да правиме фенерчиња од кори од лубеница
и пак да се качуваме на исарот.
ај што се смалуваме и ќелавиме ние,
ама татковината да не ни се смалува и подгрбавува.

Летото 2001.







ЛЕШОЧКИОТ МАНАСТИР

Сардисале, сардисале,
Лешочкиот Манастир,
Сардисале, сардисале
Арнаути слатинчани…
(Народна)


историјата навистина се повторувала
а старите песни станувале нова стварност.

грми од ведро небо:
молскавици им го сечат
плачот на новороденчињата
а децата се збунети
пред скалите на надежта.

туѓинци ги копаничат
ѓул-бавчите на домаќините.
нема припар до житните ниви,
дињи и лубеници скапуваат по бостаните,
стоката папсано талка без стопаните,
испустени се седалата на штрковите.

сечило на анџар блеска
во ноќта наместо месечина.
никој не ги ферма молитвите
на обездомените домаќини.
сега тие нервозно чекорат
на плоштадот во главниот град,
чекорат како во двор на зандана
а во џебовите ги стискаат
клучевите од родните куќи
да не рѓосаат додека не се пропади чумата.

на стариот кирил пејчиновиќ
не му изгледа за јаве
тоа што го даваат на тв-вестите.
севезден крцка со забите:
да му се сневиди,
историјата навистина се повторувала
а старите песни станувале нова стварност.

Летото, 2001,

Преполовено

ПРЕПОЛОВЕНО УТРО




ПРЕПОЛОВЕНО УТРО

До вчера с# си беше како што било
и како што личи да биде:
под огледалото во бањата
имаше две машинки за бричење,
два вида пена за бричење,
две колонски води за по бричење,
две шишенца парфеми
и два антипреспиранта.

Утрово с# е преполовено,
а недостасува уште
и една четкичка за заби,
една крпа за бришење лице
и една шарена фротирска бањарка.
Утрово нашата бања
е престорена во студен мавзолеј
на самотијата.

А и оваа песна е преполовена:
нема кој во неа
наместо нашиот син единец
при утринското протегање
да бара само уште пет минути
да остане в кревет
оти наутро се сонувале
најубавите сништа.

Сношти
окапавме на насипот
бескрајно долго
мавтајќи му на авионот
со којшто синот ни одлета
на петтиот семестар
на универзитетот на разделбите.
Потем ги гледавме
ѕвездите над татковината
како се мачат да светнат
и ја слушавме тишината
на скршените души.

Сношти
на насипот крај аеродромот
видовме едно чудо корени
чиишто отсечени стебла талкаа
низ белосветските градини.
Сношти чувме и разбравме
дека на насипот крај аеродромот
ќе им подигнат споменик
на родителите кои си ги чекаат
децата од јабана.
Веднаш до споменикот
ќе биде и храмот на илузиите.
Во храмот сите ќе го преповторуваме
првиот урок од науката за осаменоста:
каменот на местото си тежи.

Утрово
татковината ни е
лабораторија за промена на судбината.
И телефонот
некако наеднаш онеме
како да сакаше да каже
дека и тој има душа.
Го нема Епифание
да стори абер дека Македонците,
баш Македонците,
во голем се враќаат бој.







СЕМЕЕН КАТРЕН

Би сакале бргу-бргу да има и вратка
Занавек да не ни се цепи смејната јатка

Којзнае некогаш ќе има ли и вратка
или занавек ни се цепи семејната јатка?

Единецот в јабана, а јас и мојата Ратка
- севезден во нема и плачна прегратка.







ГУГУТКАТА НА ТАТКО МИ

гугутката беше
како летачки часовник:
долетуваше на балконот
секој ден точно напладне
и татко ми и даваше
некогаш зрна ориз
некогаш пченка
некогаш пченица
да не & биде еднолична храната
а и гугањето да не & биде едностојно.

сега гугутката
секое пладне
слетува на гробот на татко ми
и му гуга тивко и утешително:
во гробот не си ставен ти
туку твојата смрт.

татко ми не е љубител
на празни балегања
и сентиментални гугања
и замоли на дрвцето до гробот
да се закачи натпис:
не е пристојно
здодевно да се гуга
и да се верува
дека нема иднина
без шака ориз или пченка.

а уште со време
ја беше научил гугутката
да ги чита пораките
на умрените.







ЧЕВЛИ ЗА ТАТКО МИ

збунети сме со брат ми
во продавницата за чевли
на главната улица
во родното место.
кога бевме деца
во истава продавница
ни купуваа нови чевли
пред почетокот
на секоја учебна година.
татко ни тогаш гледаше
чевлите да бидат
првин удобни па убави
и да бидат еден број поголеми
за да можат да се износат.
чевлите треба да се израснат,
велеше татко ни.

сега со брат ми
му купуваме нови чевли
на татко ни.
се држиме до неговите
некогашни упатства:
чевлите да бидат
удобни па убави
да не го стегаат
и да не му прават плускавци
ќе се реши да прави
долги прошетки
низ прашумата од сеќавања.
овие чевли на татко ни
мора да бидат шпицести
и со тврд ѓон
за да може тој
да му опне мераклиски
некоја клоца
на преправениот ангел чувар
кога ќе почне да му балега
за бесмртноста
на добрината и на праведноста.

горко се насмеавме со брат ми
излегувајќи од продавницата за чевли
еден ден пред умирачката
на татко ни.







ОД КОЛЕНО НА КОЛЕНО

дома на балконот
има едно прастаро
дрвено столче
обложено со црвена кожа
на коешто севезден
седеше татко ми
и гледаше некаде
- ту во минувачите
ту некаде далеку
во хоризонтите на неизвесноста.

на денот на умирачката
на татко ми
излегов малку да здивнам
на балконот
седнав на татковото столче
и гледав во минувачите
и некаде далеку
во хоризонтите на неизвесноста.

ете така дрвеното столче
обложено со црвена кожа
стана непобитен доказ за тоа
дека кај нас работите
се пренесуваат од колено на колено.

Ако некогаш пак наминеш

АКО ПАК НЕКОГАШ НАМИНЕШ ВО СКОПЈЕ




АКО НЕКОГАШ ПАК НАМИНЕШ ВО СКОПЈЕ

ако некогаш
пак наминеш во скопје
а нешто ми вели дека ќе наминеш
оти не родила мајка
таков кој не наминал
барем уште еднаш
иако во скопје нема фонтана треви
а и ти не си баш по фрлањето парички
ама, сепак,
ако некогаш
пак наминеш во скопје
бездруго ќе се качиш на гази баба
а оттаму градот навистина е поубав
од сите годишни времиња
гледано од гази баба
скопје е стокмено
некако свечено
како песните на блаже конески
гледан од гази баба
и вардар тече свечено и парадно
ама ќе ти ја разбере маката
и доброволно ќе ти ги довлече
зборовите што севезден ги бараш
а кога ќе ги најдеш зборовите
тогаш можеш да ги редиш угоре
како ѕидовите на кале
или можеш да ги редиш водорамно
како калдрмата во старата чаршија
само така ќе разбереш
зошто редењето зборови
е омилена разонода
на луѓето од обете страни на вардар
ако не се смета
редењето за млеко и зејтин
редењето во градските аптеки
и редењето пред административните шалтери.

ако некогаш
пак наминеш во скопје
а нешто ми вели
дека ќе наминеш
пак ќе јадеме
шкембе-чорба кај јоле
пак ќе кркаме кебапчиња
кај дестан во старата чаршија
пак ќе лапаме
и пици кај фуфо
а кај фуфо обично распалуваме
за светската ситуација
за балканската криза
и за кризата на моралот
во центрите на моќта
и распалуваме уште
за зголемувањето на цените
за аздисаната власт
и за шкопената опозиција
ем распалуваме
ем голтаме
горчливи капки непремолк
и со гане тодоровски
и сите негови скопјани
ја домакедончуваме
македонија.

ако некогаш
пак наминеш во скопје
а нешто ми вели
дека бргу-бргу ќе наминеш
тогаш навечер
бездруго ќе ги слушаме
скопските филхармоничари
како свират новкомпонирани орца
во кафеаните во градскиот парк
а потем во новиот дел на паркот
можеби ќе фаќаме еднорози
од книгите на влада урошевиќ
во паркот дење-ноќе
талкаат и такви
кои си муабетат сами со себе
а додека тие си муабетат
липите кашлаат
отшто им е задушно
и во рани зори
по првото прокашлување на липите
пак ќе ги слушаме оџите
од минарињата
како ги убедуваат
измамените девизни штедачи
дека цело е кога има с#
а цело е и кога патлиџаните
се јабучари од бардовци
и кога бостанот е од стајковци
и кога боранијата е од лисиче
а ситната боранија
и онака не се брои
и таа може да биде
и од чаир, и од топаана,
и од шутка може да биде
ситната боранија
и од драчево и од ѓорче
а многу ретко од водно
и тоа по правило
по завршувањето на мандатите
ситната боранија
севезден јаде леблебија
и има запек
пие евтина грапа
си го фали ланскиот снег
и си пее патриотски песни.

ако некогаш
пак наминеш во скопје
а нешто навистина ми вели
дека ептен бргу-бргу
ќе наминеш
тогаш ќе се искачиме
до манастирот во нерези
и пред да удрат силни дождови
ќе се засолниме
во една од песните
на михаил ренџов
па ќе продолжиме
низ зелената тишина
насетувајќи ги во далечината
разбеснетите коњаници
на пиколомини
тогаш музеите во скопје
пак ќе бидат празни
а книжарниците престорени
во банки и салони за чевли
безбели тогаш
коњите с# уште
ќе пасат на тревниците
во градските населби
а натурализираните
скопски пеливани
ќе освојуваат медали
на олимписките игри
младите ќе си фураат
по своја шема
на булеварот климент охридски
постарите ќе воздивнуваат
за донка вардаринка
за руска плажа
за зора и за кермес
уште ќе воздивнуваат
и за соколот
што пие вода на вардарот
ќе воздивнуваат
до последната капка вардарска
јане ле јане ле бело грло
јане ле јане ле кротко јагне

ако некогаш
пак наминеш во скопје
а нешто ми вели
дека само што не се кинисал
и ако тогаш си сам
мигум ќе разбереш
дека ем е тешко ем е греотно
да бидеш сам во скопје
тогаш одбор за пречек
ќе ти бидат скопските поети
кои наспроти толкуте порази
не заборавија
храбро да сонуваат
и да ги потретуваат сните
кои од својата
внатрешна тага
с# уште знаат да направат
грумен злато
а знаат да направат
и нежни струни
и да го нишаат на нив
сиот град
да го нишаат
до окапување
- во идно време.







ИМЕТО НА БОЛОЊА

Со денови талкавме
под колонадите
на Универзитетот во Болоња
надевајќи се дека
ќе го сретнеме Професорот.
Знаевме
дека во неговиот чекор
е скриено името на градот
и сакавме одблизу
да виидиме
колку тревога се збрала
во чекорењето на градот.
Сакавме, исто така,
Професорот да ни го открие
и името на коренот
на овенатите рози
на нашите надежи.
Најнакрај, го видовме Професорот
во хотелската соба,
на екранот на рачниот копмјутер:
нервозно си ја чешаше брадата
и пребаруваше некаков хипертекст.
Во затворениот космос
Професорот не најде
ниту една граматичка грешка.
Сал туку ги гледаше
Црвенкапа и Пинокио
како се држат за раце среде шума
и снеможено признаваше
дека никогаш нема да го најде
вистинското име
на крајот на креативниот процес.
Кога би можел, Умберто Еко
би излетал од компјутерскиот екран
и веднаш би го посетил
неговиот очен лекар.
Ние ќе го причекаме
на сончевата тераса
на првата електронска библиотека
во градот.







НА КАЈМАКЧАЛАН

Со Хансјорг Ајф
се искачивме на Кајмакчалан.
Му правев друштво
додека низ сеќавањата
ја препрочитуваше
книгата на региментата
што овде ја водел дедо му
во Првата светска војна.
Качувајќи се низ летната магла
беревме жолти сливи
и планински цвеќиња
на кои не им ги знаевме имињата.
Бргу се согласивме
дека безимените цвеќиња
најопојно мирисаат
и сигурно затоа никнуваат
околу безимените гробови
расфрлани низ планината.
Потем малку споревме
за тоа дали војната е лабораторија
за промена на судбината
и дали сните, како и поразите,
можат да се потретат.

Да знаеше кој пат да го фати
мојот пријател Хансјорг Ајф
сигурно ќе избегаше од историјата.
Пред тоа бездруго ќе побараше
од надлежните да го продолжат
за навек ловостојот на Кајмакчалан,
а и да $ забранат на планината
севезден да трча по него
и да му го затскрива сонцето
од пред очи.

18 јули 1999, Кајмакчалан







СТАРАТА ЛИПА

Би можело да се рече
дека сега сум возрасен,
бидејќи само возрасните имаат
многу спомени од детството.

Би можело да се рече
и дека пораснав под една липа
чијашто крошна се издигаше
над прозорецот на нашата стара куќа.
Тука си имав направено
скривалиште на моите желби.

Би можело сега да ви кажам
дека секое лето со брат ми
деноноќно бдеевме
и сакавме со свои очи да видиме
како расцутува липата.
Сакавме да видиме
дали липата кога расцутува
вреска од среќа
или се грчи од болка.
Никогаш не успеавме
да ја фатиме липата на дело:
колку за половина трепет на окото
таа ќе не надитреше
и ќе расцутеше никој да не ја види.

Потоа, мирисот на липовиот цвет
се ширеше низ нашето детство.
Би можело да се рече
дека му припаѓавме на тој мирис
и дека огромни количини од него
сочувавме за црни дни.

Сега ја нема нашата липа.
Сега има тревожни несоници,
расипани светци и безобразни богови.
Сега децата не си закачуваат лулашки
ниту на липите, ниту на ѕвездите.
Сега сите го очекуваат
доаѓањето на новиот милениум.
Наскоро би можело да се рече
дека помина цел еден век
и дека с# уште не видовме
како расцутуваат липите
- врескаат ли од радост
или се кинат од болка?







ПАЈАЖИНА

преде ли, преде, мајчиниот!
без престан!
кај и да мрднеш - пајажина!
пајажина на балконите
пајажина во собите
пајажина врз старите весници
пајажина и во главите.

некој разнесе глас
дека пајажина го покрила
целото езеро
затоа езерото
молчи од срам
и сите се прашуваат
до кога ќе молчи езерото?

некој друг разнесе глас
дека од некоја пајажина
се плете свилен конец
на кој се нижат монистра
од секакви гадинки.

трет пак уплавосано пелтечеше
дека се посилно се слушале
тапи удари со секира
и дека со свои очи видел
како му излегувала
пајажина од устата
на претседателот на локалното здружение
за укинување на смртната казна
додека на плоштадот
држел пламен говор
за слободната љубов.

се истураат, ене
и бели дождови од пајажина
а дождалецот го нема па го нема
што не значи дека
дека е анулирана
историската вистина
дека спроти секој
пајак и пајажина
и дождалец се наоѓа.







ЛАВЕЖ

Не е спанко: рано наутро
полека слегува по скалите
и се нурнува во градската врвулица.
Уште неизлезен од дома
тој почнува да авка
и да си ја бара жртвата.
Како и секој авкач
кој за себе мисли дека е добар авкач
подучува и други на авкање.
Чудно му врви подучувањето:
ученици има доволно
ама на крајот сите одбиваат
да авкаат и си го фаќаат својот пат.
Тој не е обескуражен
што му пропаѓа уката.
Од стари грамофонски плочи
слуша воени маршеви,
застанува на чело на глутницата
и авка ли, авка, до бесвест.
Да се авка, авка и само да се авка
- рекол водачот на пропаднатата Револуција.
Не носи шапка и нема гајле
од штетноста на ултравиолетовите зраци.
Околу пладне наместо в касапница
ќе наврати в кафеана,
ќе пријде на нечија туѓа маса
и љубезно ќе праша:
може ли да ви се придружам?
Сетне сака да остави впечаток
дека е многу умен
и дека секогаш мисли на с#.
Знае француски,
ама не знае да пее шансони
и се нервира што на младини
не научил да свири на гитара
и што во неговото село немало џез-оркестар.
Некое време
задолжително ќе експлодира
неговата скриена и непозната страст
и потоа веќе ништо не е исто
ниту на масата, ниту во кафеаната,
ниту во целиот град.
Тогаш авка жестоко и незапирно,
како што не авкаат ни кучињата,
ни портпаролите,
ами само авкачите без причина.
И чиниш ќе авка оттука до вечноста,
додека има вести на телевизија.
Хоби му е собирањето
празни кутии од кибрит
што потоа со големо задоволство
ги полни со брбушки.
Собира и членски книшки
од сите академии на авкачите
и од меѓународните здруженија
на болните од кучешка тенија.
Навечер не спие.
Го отсонувал своето
и по цели ноќи скапува
на клозетската шолја.
Ако го сретнеш,
најмалку три дни
ќе те напаѓаат лоши сни.
А тој, сепак, не може да го скрие својот очај:
сега ли најдоа да му соопштат
дека сите мали народи
имале едночудо големи авкачи
и дека крстозборките се преполни
со нивните имиња.

Башкарка

БАШКАРКА




БАШКАРКА

В раце си ми свилена, витка
В грло си ми извор-вода, питка

Девет ми бочви благо вино
на дното на твоето око сино

Две ламбади од твоите гради
Два врва небото што ги граби

Душата ти мириса опојно, цути
Реки клокотат под твоите скути

Играта ти ја красат росни капки
А бакнежот див шербетли-длапки

Радосница си самоста што ја брка
Башкарка танцот што си го срка

Фрли гревот на оревот, крикни
Сека река е за пливање, викни

Од бога дарена, талкаш забрадена
Жена си омажена, бавча оградена.







НАД ГОЛЕМАТА РЕКА

долу големата тромава река
бранува во тебе, бранува во мене
се влечка кон пурпурната мугра.

горе на небото ѕвездите
бесрамно танцуваат и од устите
им тече сок од презреани јагоди.

на балконот збрлавено правиме
жешки љубоскоци и ги отвораме
најдлабоките тајни на ноќта.

се згоди и многу ми годи:
еден обичен балкон стана татковина
на задишаните шепотења, пожари и трески

нека ечи противпожарната сирена
се разбира, полната месечина виде с#,
ама никому ништо нема да каже

течи реко и никогаш не запирај.







ТИШИНА

Сами сме во собата.
Сами во тишината,
испружни на креветот
како под целосна опојка.

Телевизорот - исклучен.
И радиото - исклучено.
Фенот за сушење коса – исклучен.
Мадраците се нови
и некако издржуваат без да крцнат.
А ѕидовите и онака само слушаат
без да бекнат
- ја воспеваат апсолутната тишина
во која подобро се слуша
и без толку многу начучулени уши.
Се претопуваат еден во друг
недобројните квадрати на тишината:
ти во еден квадрат, јас во друг
- квадрати на квадрат од тишина.

Нежно влегувам во твојот живот,
и така закатанчени еден во друг
да влеземе во Европската Унија
и победнички да ја запееме
Одата на радоста.
Сиромаси балканци, живи ѓаволи
на мека постела.
Никој веќе не пее
“Ќе ти умрам мајко, рано во недела”
што се зема како најцврст доказ
дека тука и умирачките доцнат.
Се креваат нови брани
во новите кањони
на новиот ум.

Еднаш, па уште еднаш:
повторувањето било мајка на знаењето
стокмено во Енциклопедијата на љубовта.
Дојките ти треперат безшумно,
а лудо, лудо, најлудо,
како подвижни пусии
за новите востаници.

Ред тишина,
ред востанички пусии.
И најпосле станува јасно
зошто Никола Тесла
ја измислил наизменичната струја.







СРЕДБА НА КЕЈОТ

пиевме пиво
во кафулето на кејот.

таа малку
само малку
неосетно збрчкана.

јас доволно
сосема доволно
оќелавен и здебелен.

ми расправа
за ќерка & :
дека била студентка,
дека била убава
(на мајка, си велам)
дека била и умна
ама палава.

& расправам
за син ми:
дека дипломира
дека е убав
и дека е многу умен
(на татка, си се перчам).

на разделба
не смогнав да ја прашам:
се важат ли чувствата
од пред дваесет и пет години
и на колку години
можат да се орочат
неостварените мераци
во светската банка
на пропаднатите илузии.

Празни
мрежи

ПРАЗНИ МРЕЖИ




ОД ЗБАЖДИ ДО ЛОНДОН

На Симон Трпчески


од збажди до лондон
се разлева македонската далга.

си ја крепиме надежта
со мисла дека и државите
траат бесконечно
како музика
и се обидуваме да разбереме
зошто сите се фалат со успеси,
а ние со страдања.

клокоти езерото
под клавирските дирки:
капка крв и потече од носот
на самовилата со гол папок
која на клунот на стариот чун
на полна месечина
страствено ја танцуваше слободата.

јана севдалина
крената на големо
во бела руба
влегува во сонатата на шуман
да отпочине малку
пред последните тактови на тешкото.

верно: од збажди до лондон
довстасувала македонската тага.


Охрид, 6. август 2001.







ОХРИДСКИ ТРУБАДУРИ

стварноста ја претрчува калдрмата
секавично, како црна мачка.
под јаворот се натсвируваат
караѓуле и садило
и го преведуваат во звук
кошмарот на ронењето
на родната грутка.

на брегот сурија бродоломници
си ги носат во бовчи
остатоците од животот.
овде-онде има по некоја срча
од скршени пивски шишиња
ама тоа не го запира уживањето
на босоногите танчерки.
сакам скопско, сакам скопско
извикува едно голуждраво патче
ем настинато, ем со цироза на џигерот.

свири кемането
го свири името на нашата носталгија.
еден туѓинец очајно се стиска
доцна осознавајќи дека на балканот
јавни тоалети има само
на железничките станици.
пијаните гости нарачуваат
љубов и уште љубов.
дамата со раширени нозе
нарачува за вечера
кајгана од две јајца
и дискретно го прашува келнерот
точно ли е тоа што се збори
дека одисеј навратил еднаш
наминал и во овој крај
и налегнал некоја од нашите моми.

уште свират трубадурите.
и баш кога да ја грабат деспина
никој да не знае
моторна пила ми влезе во ушите
- тогаш му текна на дрвосечачот од шумското
дека после летото доаѓа зима
и дека е пожелно да се подготват
дрва за огрев.







ВОЈВОДАТА СВИРИ ВИОЛИНА

На Јане Бакевски


Кога кај нас
машкото ќе се крсти
на дедовци и прадедовци
го викаат - војвода.
Така го завикавме и него,
а тој стана виолинист.
Саде добрина и љубов
севезден струнат
од неговата виолина.


Свири војводата!
Ја свири сета болка
на прадедовците
кои, од силни востанија,
не стасале да станат
ни бекрии, ни лудоделии.


Свири војводата!
Со виолината одгатнува
на колку тактови се дели
секое наше изгрејсонце
и со колку товари тага е нарамено
секое наше зајдисонце.


Свири ли, свири војводата!
Ги гали со гудалото
најтенките жили
на дедовите корени.
Од иднината и онака
никој не успеал да избега.







ГОРНА ПОРТА

од горна порта
нема погоре
и оттаму се врви
само прудолу
кон темните коридори
на историјата.

а таму:
извиткани јатагани
мемлосани комитски одежди
газјени ламби во пајажина
мувлосани пити кашкавал
излижани тракторски гуми
изгниени дрвени чунови
скршени велосипедски тркала
и роеви скаменети муви.

од горна порта
нема погоре
и оттаму се слегува директно
во длабочините на времето
на пладневна починка
од вековната бучава на страстите.

а таму:
рибата фаронка прави
подводни пируети
и во долг слалом
се протина меѓу големите цицки
на баханалките од теба.

од горна порта
во долна дупка
каде што клунот на птицата
полека пеплосува
а потоа се знае
од какви лаги и гнаси
се месе историјата.







СЛУЧАЈНА ПЕСНА

утринава случајно
се пресеков бричејќи се
потоа случајно
си го изгорев јазикот
од жешкото кафе
случајно се препнав на прагот
излегувајќи за на работа
на паузата за појадок
случајно си ги измрсив
пантолоните од бурекот со месо
потоа се случи
заедно да јадеме лубеница
и мене се разбира случјно
ме касна оса среде образ
и вечерта многу ме болеше
образот додека те бакнував

денеска случајно
сите рибари се вратија
со празни мрежи
а што е најлошо
еден камион со петмина војници
случајно налетал на непријателска мина

пред да си легнам
скучајно снема струја
и не можев да го дочитам
трактатот за неизвесноста
на иднината
и сосема случајно ми текна
дека во нашите краишта не се памети
некој или нешто да воскреснало некогаш.







БЕЛА ПЕСНА

И утринава во Солун
пијам бело кафе
под Белата Кула
и зјапам во Белото Море.
Во морето бела лаѓа
со бели едра
над едрата бели галеби
над галебите бели облаци.
На брегот бела мома
со бело крпче во раката
вреска против белото робје
- бела солза и капнува
врз белата морска пена.
Бели спомени се печат на скара,
бела чума на ражен,
жежат белите симити.
Бели глувци
разбудуваат бели надежи.
Утринава во Солун
сe' е бело.
Се бара само една црна точка
за крај на оваа песна.



"ОДМОЛЧЕНА" (2003)
2001-та во Македонија беше драматична година, со меѓуетнички вооружен конфликт. Од тие судбоносни настани се создаде и ОДМОЛЧЕНА како своевидно поетско сведоштво на актуелните македонски премрежја, во кое се вткаени и слики од интимната судбина на поетот и на неговите најблиски. Книгата во 2003-та година ја објави издавачот ,,Селектор” од Скопје.